Vatikanoak Bigarren Mundu Gerrako Pio XII aita santuaren artxiboak ireki zituen
Historialarien eta juduen taldeek hamarkadetan presioa egin ondoren, Vatikanoak astelehenean hasi ziren Pio XII.a Aita Santuaren (Bigarren Mundu Gerrako polemika polemikoa) artxiboetara sar dadin.
Eliza Katolikoaren Erkidegoko funtzionarioek beti azpimarratu zuten Piok ahal zuen guztia egin zuela juduen bizitza salbatzeko. Baina publikoki isilik egon zen Holokaustoan 6 milioi judu inguru hil ziren bitartean.
150 jakintsu baino gehiagok eskatu dute 1939tik 1958ra bere papatateari buruzko dokumentuak aztertzeko. Normalean, Vatikanoak pontifikatua amaitu eta 70 urte itxaroten ditu bere artxiboak jakintzei irekitzeko.
Otsailaren 20an kazetariekin hitz egitean, Vatikanoko liburuzain nagusiak, José Tolentino Calaça de Mendonça kardinalak, esan du ikertzaile guztiak, naziotasuna, fedea eta ideologia edozein direla ere.
"Elizak ez du historiaren beldurrik", esan zuen Frantzisko Aita Santuaren hitzak oihartzuna zuela duela urtebete Pio XII.aren artxiboak irekitzeko asmoa iragarri zuenean.
Eliza Katolikoaren Erkidegoko funtzionarioek beti azpimarratu dute Pio XII.a Aita Santuak, hemen datatu gabeko argazkian, ahal den guztia egin duela juduen bizitzak salbatzeko. Baina publikoki isilik egon zen Holokaustoan 6 milioi judu inguru hil ziren bitartean.
Judu taldeek artxiboaren inaugurazioarekin ongietorria egin zuten. "Historialari eta jakintsuek Bigarren Mundu Gerrako Vatikanoan jendaurrera joateko gonbidapena egitean, Frantzisko Aita Santuak egia ikasteko eta igortzeko konpromisoa erakusten ari da, baita Holokaustoaren memoriaren esanahiaren alde", esan du. Munduko Juduen Kongresuko presidente Ronald S. Lauderrek adierazpen batean.
Johan Ickx, Vatikanoko artxibategiak, esan du jakintsuek sarbide erraza izango dutela fitxategietara.
"Orain milioi bat 1 dokumentu gainditu ditugu eta horretarako inbentario batekin digitalizatzen eta interfazeak egiten dituzte, ikertzaileei azkar joaten laguntzeko", adierazi du.
Ikerlari haiek denbora luzez egon ziren zain. 1963ko komedia alemaniar batek, Rolf Hochhuth diputatuak, Pioren gerra paperari buruzko galderak planteatu zituen eta Holokaustoan isiltasun konplikatua leporatu zion. Vatikanoko hura beatifikatzeko saiakerak Erroman oroitzapen biziak oztopatzen ditu hiriko juduek nazien okupazioaren aurrean izan zuten jokabideari buruz.
Erromako institutu militar baten kanpoko horman plaka batek 1.259 judu bilduma oroitzen du. Honela dio: "16ko urriaren 1943an nazien eroritako judu erromatar familia osoak hona ekarri zituzten eta gero sarraski kanpamenduetara deportatu zituzten. 1.000 lagunetik gora, 16 bakarrik bizirik atera ziren ".
Erromako plaka batek nazien altxamendua eta deportazioa oroitzen ditu juduen familien sarraski kanpamenduetara 16ko urriaren 1943an. "1000 pertsona baino gehiagok 16 bakarrik bizirik iraun zuten", adierazi du plakak.
Sylvia Poggioli/NPR
Kokapena San Pedroren plazatik 800 metrora dago bakarrik - "aita santuaren leiho berdinen azpian", Ernst von Weizsacker-ek jakinarazi zuenez, garai hartan Alemaniako Vatikanoko enbaxadorea zen Hitler aipatzen zuena.
Brown Unibertsitateko David Kertzerrek Aita Santuak eta juduak idatzi ditu. 2015eko Pulitzer saria irabazi zuen Il Papa e Mussolini: Pius XI.aren historia sekretua eta faxismoaren gorakada Europan, Pio XII.aren aurrekarian, eta mahaia erreserbatu du Vatikanoko artxiboetan datozen lau hilabeteetan.
Kertzerrek dioenez, asko daki Pio XII.ak zer egin zuen. Gerra urteetan Vatikanoko barne deliberazioei buruz askoz gutxiago dakite.
"Badakigu [Pio XII.ak] ez duela inolako neurririk hartu", adierazi du. "Ez zuen Hitlerrek protestatu. Baina Vatikanoko nork eskatu zezakeen hura egitera? Nork eman lezake kontuz? Hori da aurkitu edo itxarotea topatuko dugula uste dudan ".
Elizaren historialari askok bezala, Massimo Faggioli, Villanovako unibertsitatean teologia irakasten duena, Piok Bigarren Mundu Gerraren ondoren, Gerra Hotzaren ondoren, izan zuen jakin-mina. Bereziki, galdetzen du, Vatikanoko funtzionarioek esku hartu al zuten Italiako hauteskundeetan 1948an, Alderdi Komunistaren garaipen aukerarik zegoenean?
Pio XII.a Aita Santuaren idazkera 1944ko bere hitzaldiaren zirriborroan ikus daiteke, otsailaren 27an Pio XII Aita Santuak Vatikanoko liburutegiko komunikabideetara egindako bisita gidatuan erakusten dena.
"Bitxia izango litzateke jakitea zer komunikazio mota zegoen Estatu Idazkaritzako [Vatikanoko] eta CIAren artean", adierazi du. "Pio aita santua ziur zegoen Europan kristau zibilizazioaren ideia jakin bat defendatu behar zuela komunismotik".
Kertzer ziur dago Eliza katolikoa Holokaustoarekin izutu dela. Izan ere, milaka mila juduek Italiako komentu katolikoetan aterpea aurkitu zuten. Baina Pioren artxiboetatik hobeto ulertu nahi duena elizak juduen demonizazioan betetzen duen papera da.
"Hamarkada askotan juduen defamazio saltzaile nagusiak ez ziren estatuak, eliza zen", adierazi du. "Eta 30eko hamarkadara arte eta Holokaustoaren hasieratik juduen aurka egon zen; bertan ez bazen ere, Vatikanoko argitalpenak barne."
Hau, Kertzerrek dioenez, Vatikanoak aurre egin behar du.