Zeintzuk dira 4 bertute kardinalak?
Bertute kardinalak lau bertute moral nagusiak dira. Ingelesez cardinal hitza latino cardo hitzetik dator, "bisagra" esan nahi duena. Beste bertute guztiak lau horien mende daude: zuhurtzia, justizia, gogoaren indarra eta tenperatura.
Platonek lehenik Errepublikako bertute kardinalak eztabaidatu zituen eta irakaskuntza kristauak sartu zituen Platon Aristotelesen dizipuluaren bidez. Bertute teologikoak ez bezala, Jainkoaren graziak dira dohainak, lau bertute kardinalak edonork praktika ditzake; beraz, moral naturalaren oinarria irudikatzen dute.
Prudentzia: lehen bertute kardinala
San Tomas Aquinas zuhurtzia lehen bertute kardinal gisa sailkatu zuen, adimena jorratzen duelako. Aristotelesek zuhurtzia recta ratio agibilium gisa definitu zuen, "praktikari aplikatutako arrazoi egokia". Dagokion egoera egokia den eta zer gaizki dagoena zuzen epaitzeko aukera ematen digun bertutea da. Gaizkia onarekin nahasten dugunean, ez gaude zuhurtziaz ari. Izan ere, horren gabezia erakusten ari gara.
Akatsetan erortzea hain erraza denez, zuhurtzia besteen aholkuak bilatu behar ditugu, batez ere, moralaren epaile osasuntsuak direla dakigunok. Gure epaiarekin bat ez datorren beste aholku edo abisuei jaramonik egin ezina da.
Justizia: bigarren bertute kardinala
Justizia, San Tomasen arabera, bigarren bertute kardinala da, borondateari dagokionez. Orr. John A. Hardonek bere hiztegi katoliko modernoan dioenez, "determinazio etengabea eta iraunkorra da guztion eskubideei ematen zaiena". "Justizia itsua da" esaten dugu, ez lukeelako garrantzirik pertsona jakin batek zer pentsatzen dugun. Zorra zor badiegu, zor zaiguna zehatz-mehatz itzuli behar dugu.
Justizia eskubideen ideiarekin lotuta dago. Askotan justizia zentzu negatiboan erabiltzen dugun bitartean ("merezi zuena lortu zuen"), justizia zentzu egokian positiboa da. Injustizia gertatzen da gizabanako edo legearen arabera, norbait zor zaionari kentzen diogunean. Eskubide juridikoek ezin dituzte inoiz eskubide naturalak gainditu.
Gotorlekua
Hirugarren bertute kardinala, San Tomas Aquinasen arabera, gotorlekua da. Birtute hau ausardia deitzen den arren, gaur egun ausardia dugu. Gotorlekuak beldurra gainditzeko eta gure borondatean tinko jarraitzeko aukera ematen digu oztopoen aurrean, baina beti arrazoitua eta zentzuzkoa da; gotorlekua egiten duen pertsonak ez du arriskurik bilatzen arriskua dela eta. Prudentzia eta justizia dira zer egin erabakitzen dugun bertuteak; gotorlekuak horretarako indarra ematen digu.
Gotorlekua izpiritu santuaren dohaina den bertute kardinala da eta kristau fedearen defentsan gure beldur naturalen gainetik altxatzea ahalbidetzen du.
Tenperantzia: laugarren bertute kardinala
Tenplua, San Tomas deklaratua, laugarren eta azken bertute kardinala da. Gotortasunak beldurraren neurriaz jokatzen du, hala joka dezagun, tenperatura da gure desioak edo grinak moderatzea. Janaria, edaria eta sexua beharrezkoak dira gure biziraupenerako, banaka eta espezie gisa; hala ere, ondasun horietako baten desio desordenatuak ondorio negargarriak, fisikoak eta moralak izan ditzake.
Tenperatura gainditzea ekiditen diguten bertutea da eta, horrela, ondasun legitimoen oreka eskatzen du haientzako dugun gehiegizko nahiaren aurka. Ondasun horien erabilera zilegia desberdina izan daiteke une desberdinetan; tenperatura gure desioek noraino joka dezaketen zehazten lagunduko digun "urrezko euskarria" da.