He moʻolelo pōkole o ka hale pule Katolika Roma

ʻO ka Ekalesia Katolika Roma ma Vatican i alakaʻi ʻia e ka Pope ka lālā nui o nā Kristiano āpau, me kahi o 1,3 biliona mau ukali ma ka honua holoʻokoʻa. Ma kahi o hoʻokahi o ʻelua mau Kalikiano he poʻe Katolika Roma a hoʻokahi i loko o ʻehiku a puni ka honua. Ma ʻAmelika Hui Pū ʻIa, ma kahi o 22 ka pākēneka o ka heluna lehulehu e ʻike i ka ʻōlelo Kakolika ma kā lākou hoʻomana i koho ʻia.

Nā kumu o ka hale pule Katolika Roma
ʻO ka Kakolika Roma ponoʻī nō ia i hoʻokumu ʻia ka hale pule Katolika Roma e Kristo i kona wā i hāʻawi ai i ke kuhikuhi i ka lunaʻōlelo Petero ma ke ʻano he poʻo o ka hale pule. Hoʻokumu ʻia kēia manaʻoʻiʻo ma Mataio 16:18, i ka wā a Iesu Kristo i ʻōlelo aku ai iā Petero.

"Ke haʻi aku nei hoʻi au iā ʻoe ʻo Petero nō ʻoe, a ma luna o kēia pōhaku e kūkulu ai wau i koʻu hale pule, ʻaʻole hoʻi e hele aʻe nā ʻīpuka o ka po." (NIV).
Wahi a The Moody Manual of Theology, ua hoʻomaka ka hoʻomaka ʻana o ka hale pule Katolika Roma ma 590 CE, me Pope Gregory I. I kēia manawa ua hōʻailona ʻia ka hoʻohui ʻana o nā ʻāina i kāohi ʻia e ka mana o ka Pope, a no laila ka mana o ka hale pule, i ka mea e kapa ʻia ma hope aku "ka Papal State".

ʻO ka hale pule Karistiano mua
Ma hope o ka piʻi ʻana o Iesū Kristo, i ka wā i hoʻomaka ai ka poʻe lunaʻōlelo e hoʻolaha i ka ʻeuanelio a hana i nā haumāna, ua hoʻolako lākou i ke kumu mua no ka halepule Karistiano mua. He paʻakikī, inā ʻaʻole hiki ʻole, ke hoʻokaʻawale i nā pae mua o ka hale pule Katolika Roma mai ka hale pule Karistiano mua.

ʻO Simona Petero, kekahi o nā haumāna he 12 a Iesū, lilo i alakaʻi koʻikoʻi i ka neʻe ʻana o ka Iudaio Karistiano. Ma hope mai, ʻo James, ke kaikaina o Iesū paha, ke alakaʻi. Ua ʻike kēia mau mea ukali a Kristo iā lākou iho me ke neʻe o ka hoʻololi i loko o ka Iudaio, akā hoʻomau lākou e ukali i ka nui o nā kānāwai Iudaio.

I kēlā manawa ʻo Saula, kekahi o nā mea hoʻomaʻau ikaika loa o nā Iudaio Karistiano Iudaio, he hihi makapō ʻo Iesū Kristo ma ke ala e hele aku ai i Damaseko a lilo i Kristiano. Ma ka lawe ʻana i ka inoa ʻo Paul, ua lilo ʻo ia i mea hoʻolaha ʻelele nui o ka halepule Karistiano mua. ʻO kā Paulo ʻoihana, i kapa ʻia ʻo Pauline Kristiano, ua kuhikuhi nui ʻia i nā Helene. Ma nā ʻano maʻalea, ua mahele mua ka hale pule mua.

ʻO kekahi ʻōnaehana hilinaʻi i kēlā manawa ʻo Gnostic Kristiano, nāna i aʻo he ʻano ʻuhane ʻo Iesū, i hoʻouna ʻia e ke Akua e hāʻawi i ka ʻike i nā kānaka i pakele lākou i nā pilikia o ke ola ma ka honua.

Ma waho aʻe o ka hoʻomana Gnostic, Iudaio, a me Pauline Kristiano, ua hoʻomaka e aʻo ʻia nā mana he nui ʻē aʻe o ka hoʻomana Kalikiano. Ma hope o ka hiolo ʻana o Ierusalema i ka makahiki 70 AD, ua hoʻoʻauheʻe ʻia ka ʻaoʻao Kalikiano Iudaio. Ua waiho ʻia ʻo Pauline lāua ʻo Gnostic Kristiano ma ke ʻano he mau hui nui.

Ua ʻae kānāwai ʻo ka Emepaea Roma iā Pauline Kristiano ma ke ʻano he hoʻomana kūpono i ka makahiki AD 313 Ma hope o kēlā kenekulia, i ka makahiki 380, ua lilo ka hoʻomana Katolika Roma i hoʻomana haipule o ka Emepaea Roma. I loko o 1000 mau makahiki e hiki mai ana, ʻo ka poʻe Kakolika wale nō ka poʻe i ʻike ʻia he Kristiano.

I ka 1054 AD, ua hoʻokaʻawale ʻia kahi mahele ma waena o ka hale pule Katolika Roma a me nā hale pule Orthodox Hikina. Ua mau nō kēia ʻāpana i kēia lā.

ʻO ka mahele nui aʻe i kū i ka XNUMXth kenekulia me ka Protestant Reformation.

ʻO ka poʻe i kūpaʻa pono i ka Roman Katolika Roma ua manaʻo lākou he mea nui ka hoʻoponopono ʻana o ke aʻo ʻana e nā alakaʻi o ka hale pule i mea e pale aku ai i ka huikau a me ka hoʻokaʻawale ʻana i loko o ka hale pule.

Nā lā nui a me nā hanana i ka moʻolelo o ka Roman Katolika
c. 33 a hiki i ka 100 AD: ʻIke ʻia kēia wā ʻo ka wā Apostolic, i ka wā i alakaʻi ʻia ai ka hale pule mua e nā lunaʻōlelo he 12 a Iesū, ka mea i hoʻomaka i ka hana mikionali e hoʻohuli i nā Iudaio i Kristiano ma nā wahi like ʻole o ke Kaiwaenahonua a me ka Hikina Waena.

c. 60 CE: Ua hoʻi ʻo Paul Paul i Roma ma hope o ka hoʻomāinoino ʻia no ka hoʻāʻo ʻana e hoʻohuli i nā Iudaio i Kristiano. Wahi a ka lohe ua hana pū ʻo ia me Peter. Ua hoʻomaka paha ke kūlana kaulana o Roma ma ke ʻano he kikowaena o ka hale pule Kalikiano i kēia wā, ʻoiai ua alakaʻi ʻia nā hana i kahi ʻano huna ma muli o ke kūʻē ʻana mai o Roma. Ua make ʻo Paul ma kahi o 68 AD, make paha e decapitation ma ke kauoha a ka ʻemepera Nero. Ua kau ʻia hoʻi ka lunaʻōlelo Petero ma ke keʻa a puni kēia manawa.

100 CE a 325 CE: Kaulana ʻia ma ke au ʻo Ante-Nicene (ma mua o ka ʻAha Kūkā o Nicaea), ua ʻike ʻia kēia wā i ka hoʻokaʻawale nui ʻana i ka hale pule Kalikiano hou mai ka moʻomeheu Iudaio, a me ka hoʻolaha holomua o ka hoʻomana Kalikiano ma ʻEulopa Hema, ka mahele Mediterranean. a me ka Hikina Waena.

200 AD: ma lalo o ke alakaʻi ʻana a Irenaeus, ka bihopa o Lyon, ua hoʻokumu ʻia ke kahua o ka halepule Katolika. Ua hoʻokumu ʻia kahi ʻōnaehana hoʻomalu o nā lālā āpana ma lalo o ka hoʻokele piha loa o Roma. Ua hoʻokumu ʻia nā konohiki kumu o ka Kakolika, e pili ana i ka mana paʻa loa o ka manaʻoʻiʻo.

313 AD: ua ʻae ke aliʻi nui Roma ʻo Constantine i ka hoʻomana Kalikiano a ma 330 ua hoʻohuli ʻia ke kapikala Roma iā Constantinople, e waiho ana i ka hale pule Kalikiano i mana nui o Roma.

325 AD: Ua hui pū ka ʻaha kūkā mua o Nicaea me ka Emepera Roma ʻo Constantine I. Ua hoʻāʻo ka ʻaha kūkā e kūkulu i ke alakaʻi o ka hale pule e pili ana i kahi hoʻohālike e like me ka ʻōnaehana Roma, a ua hoʻokumu ʻia hoʻi nā ʻatikala nui o ka manaʻoʻiʻo.

551 CE: Ma ka ʻAha Kūkā o Kaleponi, ua haʻi ʻia ke poʻo o ka hale pule o Constantinople i poʻo no ka lālā hikina o ka halepule, kūlike i ka mana me ka pope. ʻO kēia ka hoʻomaka o ka mahele ʻana o ka hale pule i nā lālā Orthodox Hikina a me nā lālā Katolika Roma.

590 CE: Hoʻomaka ʻo Pope Gregory I i kāna hana pope, kahi a ka Ekalesia Katolika e hana nui ai i nā hana e hoʻohuli i nā lāhui pagan i ka Kakolika. Hoʻomaka kēia i kahi manawa o ka mana politika a me ka pūʻali koa nui e hoʻomalu ʻia e nā pope Katolika. Kaha ʻia kēia lā e kekahi e like me ka hoʻomaka o ka Ekalesia Katolika e like me kā mākou e ʻike ai i kēia lā.

632 CE: make ke kāula Islamic Mohammad. I nā makahiki aʻe, ka piʻi ʻana o Islam a me nā naʻi aupuni nui o ka nui o ʻEulopa i alakaʻi i ka hoʻomāinoino hoʻomāinoino i nā Karistiano a me ka hoʻoneʻe ʻia ʻana o nā alakaʻi o ka hale pule Katolika a koe wale nō nā Roma a me Constantinople. I kēia mau makahiki ua hoʻomaka ka manawa o ka hakakā nui a me ka hakakā mau loa ma waena o nā hoʻomana Kalikiano a me Islam.

1054 CE: ʻO ka schism hikina-komohana nui ka hoʻokaʻawale kūhelu o ka Roman Katolika a me nā lālā Orthodox Hikina o ka halepule Katolika.

1250 CE: Hoʻomaka ka Inekuisitio i ka hale pule Katolika, kahi hoʻāʻo e kāohi i nā heretics haipule a hoʻohuli i nā Karistiano ʻole. E waiho ana nā ʻano like ʻole o ka hoʻokolokolo ikaika no nā makahiki he haneli (a hiki i nā makahiki mua o ka makahiki ʻumikūmāiwa kanawalu), e ʻimi ana i ka poʻe Iudaio a me ka poʻe Muslim no ka hoʻohuli a kipaku ʻana i nā heretics ma loko o ka hale pule Katolika.

1517 CE: Ua hoʻopuka ʻo Martin Luther i nā theses 95, e hoʻolālā ana i nā paio e kūʻē i nā aʻo a me nā hana a ka hale pule Katolika Roma a me ka māka ʻana i ka hoʻomaka ʻana o ka hoʻokaʻawale ʻana o ka poʻe Protestant mai ka hale pule Katolika.

1534 CE: Ua hōʻike ʻo King Henry VIII o ʻEnelani ʻo ia ke poʻo kiʻekiʻe o ka Ekalesia ʻEnelani, e ʻoki ana i ka hale pule Anglican mai ka hale pule Katolika Roma.

1545-1563 CE: Hoʻomaka ka Hoʻololi Kūʻē Katorika, kahi manawa o ka hānau hou ʻana i ka mana Katolika i ka pane ʻana i ka Hoʻololi Protestant.

1870 CE: ʻ decllelo ʻo Vatican Council I ke kulekele o ka hewa hewa ʻole o ka pope, e like me ka mea i hiki ʻole ai i nā hoʻoholo a ka pope ke hoʻopiʻi ʻia, noonoo ʻia ka ʻōlelo a ke Akua.

60s CE: ʻO ka lua o ka ʻaha kūkā ʻo Vatican i kahi hui o nā hālāwai i hōʻoia hou i ke kulekele o ka halepule a hoʻomaka i kekahi mau hana i manaʻo ʻia e hōʻano hou i ka hale pule Katolika.