Ka hoʻomana honua: ka manaʻo o ka Iudaio no ka pepehi kanaka

He mea paʻakikī ka pepehi kanaka i ka honua a mākou e noho nei a ua hoʻopilikia i ke kanaka i ka manawa a me kekahi o nā moʻolelo mua loa a mākou i hele mai ai mai ka Tanakh. Akā, pehea ka hana a ka Iudaio i ka pepehi kanaka?

na kumu
ʻAʻole hiki mai ka pāpā ʻana i ka pepehi kanaka mai ke kauoha "Mai pepehi kanaka ʻoe" (Exodo 20:13 a me Deuteronome 5:17). ʻO ka pepehi kanaka a me ka pepehi kanaka ʻelua mau hewa like ʻole ma ka hoʻomana Iudaio.

Wahi a ka papa rabi, he hewa ka pepehi kanaka ma waena o ke kanaka a me ke Akua a me ke kanaka a me ke kanaka, a ʻo ka pepehi kanaka he hewa wale nō ia ma waena o ke kanaka a me ke Akua. ʻO ka hope loa, ʻike ʻia ʻo ia he hana e hōʻole ana i ke ola kanaka he makana akua a ua manaʻo ʻia he paʻi i ke alo i ke Akua no ka pōkole o ke ola a ke Akua i hāʻawi mai ai iā ia. Ma hope o nā mea a pau, "hana ke Akua (ke ao nei) i noho ʻia" (Isaia 45:18).

Pirkei Avot 4:21 (Ethics of the Fathers) ʻōlelo pū kekahi i kēia:

Ina i hanaia oe, a ina oe i hanau ia oe iho, a ina oe oe e ola ana, a ina e make oe ia oe iho, a ina e loaa ia oe ka mooolelo a me ka helu ana ia oe iho ma keia mua aku imua o ke Alii o na'lii, ka Mea Hemolele, e hoomaikaiia oia. ."
ʻOiaʻiʻo, ʻaʻohe pāpā pololei o ka pepehi kanaka ma ke Torah, akā ua ʻōlelo ʻia ka pāpā ʻana ma ka Talmud o Bava Kama 91b. Hoʻokumu ʻia ka pāpā ʻana i ka pepehi kanaka ma ka Genesis 9: 5, ʻo ia hoʻi, "A ʻoiaʻiʻo, ʻo ko ʻoukou koko, ke koko o ko ʻoukou ola, e pono ai iaʻu." Ua manaʻo ʻia ua komo kēia i ka pepehi kanaka. Pēlā nō, e like me ka Deuteronomy 4:15, "E mālama pono ʻoe i kou ola" a ʻaʻole manaʻo ke pepehi kanaka.

Wahi a Maimonides, nāna i ʻōlelo, "ʻO ka mea e pepehi iā ia iho ua hewa ʻo ia i ka hoʻokahe koko" (Hilchot Avelut, mokuna 1), ʻaʻohe make ma ka lima o ka ʻaha ma ke pepehi ʻana, ʻo "make ma ka lima o ka lani" (Rotzeah 2). :2 -3).

Nā ʻano pepehi kanaka
ʻO ka mea maʻamau, pāpā ʻia ke kūmākena pepehi kanaka, me ka ʻokoʻa.

"ʻO kēia ke kumu nui e pili ana i ka pepehi kanaka: ʻike mākou i kēlā me kēia kumu a mākou e ʻōlelo ai ua hana ʻo ia pēlā no ka makaʻu a i ʻole ka ʻeha nui, a i ʻole ke kaulike ʻana o kona noʻonoʻo, a i ʻole ua manaʻo ʻo ia he mea pono ke hana i kona ʻano. no ka mea, ua hopohopo ʻo ia inā e ola ʻo ia inā ua hana ʻo ia i ka hewa… ʻAʻole paha e hiki i ke kanaka ke hana i kēlā hana lapuwale ke ʻole e hoʻopilikia ʻia kona manaʻo” (Pirkei Avot, Yoreah Deah 345:5).

Ua helu ʻia kēia mau ʻano pepehi kanaka ma ka Talmud

ʻO B'daat, a i ʻole ke kanaka i loaʻa i ko lākou mau mana kino a noʻonoʻo ke lawe lākou i ko lākou ola ponoʻī.
ʻO Anuss a i ʻole ke kanaka "ma lalo o ke koi" a ʻaʻole kuleana no kāna mau hana i ka lawe ʻana i kona ola ponoʻī.

ʻAʻole kanikau ka mea mua ma ke ʻano kuʻuna a ʻo ka lua. ʻO ke kānāwai Iudaio ʻo Joseph Karo ʻo Shulchan Archuch, a me ka hapa nui o nā mana o nā hanauna i hala iho nei, ua ʻōlelo ʻo ka hapa nui o nā mea pepehi kanaka e pono e lilo i anuss. ʻO ka hopena, ʻo ka hapa nui o ka poʻe pepehi kanaka ʻaʻole i kuleana no kā lākou hana a hiki ke kanikau e like me nā Iudaio i make i ka make maoli.

Aia kekahi mau ʻokoʻa no ka pepehi kanaka e like me ka martyrdom. Eia naʻe, ʻoiai i nā hihia koʻikoʻi, ʻaʻole i hāʻule kekahi mau helu i ka mea i maʻalahi ʻia e ka pepehi kanaka. ʻO ka mea kaulana loa ka hihia o Rabi Hanania ben Teradyon, ka mea, ma hope o ka ʻōwili ʻia ʻana o ka puke Torah e ko Roma a puhi ʻia i ke ahi, hōʻole ʻo ia i ka hanu ʻana i ke ahi e wikiwiki ai i kona make, me ka ʻōlelo ʻana: . e wehe ia; ʻAʻohe kanaka e hiki ke luku iā ia iho" (Avodah Zarah 18a).

ʻO nā pepehi kanaka mōʻaukala ma ka Iudaio
Ma 1 Samuela 31:4-5, ua pepehi ʻo Saula iā ia iho ma ka hāʻule ʻana i kāna pahi kaua. Ua pale ʻia kēia pepehi kanaka me ka ʻeha o ka naʻau e ka manaʻo ua makaʻu ʻo Saula i ka hoʻomāinoino ʻia e ko Pilisetia inā e hopu ʻia, ʻo ia ka hopena o kona make ʻana i kēlā me kēia hihia.

Ua pale ʻia ka pepehi kanaka ʻana o Samesona ma nā Lunakanawai 16:30 ma muli o ka hoʻopaʻapaʻa ʻana he hana ia na Kiddush Hashem, a i ʻole ka hoʻomaʻemaʻe ʻana i ka inoa o ke Akua, e kūʻē i ka hoʻohenehene ʻana i ke Akua.

Malia paha ka mea kaulana loa o ka pepehi kanaka i loko o ka Iudaism ua kākau ʻia e Josephus ma The Jewish War kahi i hoʻomanaʻo ai ʻo ia i ka pepehi kanaka nui ʻana o ka 960 kāne, wahine a me nā keiki i ʻōlelo ʻia ma ka pā kahiko o Masada i AD 73. ka maka o ka puali koa Roma. Ma hope mai, ua nīnau nā mana rabi i ka pono o kēia hana martyrdom ma muli o ke kumumanaʻo inā i hopu ʻia lākou e ko Roma, inā paha ua hoʻopakele ʻia lākou, ʻoiai inā e lawelawe i ke koena o ko lākou ola ʻana ma ke ʻano he kauā na ka poʻe nāna i hopu.

I ka Middle Ages, helu ʻia nā moʻolelo o ka martyrdom i mua o ka bapetizo koi ʻia a me ka make. Eia hou, ʻaʻole ʻae nā mana rabi e ʻae ʻia kēia mau hana suicidal e noʻonoʻo i nā kūlana. I nā manawa he nui, ua kanu ʻia nā kino o ka poʻe i lawe i ko lākou ola ponoʻī, no nā kumu like ʻole, ma ke kihi o nā ilina (Yoreah Deah 345).

E pule no ka make
Ua hoʻopaʻapaʻa ʻo Mordecai Joseph o Izbica, he rabi Hasidic i ka makahiki XNUMX, inā e ʻae ʻia ke kanaka e pule i ke Akua e make inā ʻaʻole hiki ke pepehi i ke kanaka, akā ua kaumaha ke ola o ka naʻau.

Ua loaa keia ano pule ma na wahi elua ma Tanaka: na Iona ma Iona 4:4 a na Elia ma 1 Nalii 19: 4. Manao na kaula elua, ua nele laua i ka laua mau hana, he noi no ka make. Hoʻomaopopo ʻo Moredekai i kēia mau kikokikona me ka ʻae ʻole ʻana i ka hoʻopiʻi make, me ka ʻōlelo ʻana ʻaʻole pono ke kanaka e hoʻopilikia nui ʻia i nā hana hewa a kona mau hoa i hoʻomaopopo ai i loko a makemake ʻo ia ʻaʻole e ola hou e hoʻomau i ka ʻike a ʻike i kāna mau kuhi hewa.

Eia kekahi, ua manaʻo ʻo Honi the Circle Maker me ka hoʻokahi wale nō ma hope o kāna pule ʻana i ke Akua e ʻae iā ia e make, ua ʻae ke Akua e ʻae iā ia e make (Taʻanit 23a).