Kuhi i ka moʻolelo piha o ka Baibala

Ua ʻōlelo ʻia ka Baibala ʻo ia ka mea kūʻai aku maikaʻi loa loa o nā manawa āpau a he mea hoihoi loa ka moʻolelo ona. I ka pā ʻana o ka ʻUhane o ke Akua ma luna o nā mea kākau o ka Baibala, hoʻopaʻa lākou i nā leka me nā kumuwaiwai i loaʻa i kēlā manawa. Hōʻike ka Baibala ponoʻī i kekahi o nā mea i hoʻohana ʻia: nā kahakaha ʻana ma ka pālolo, nā palapala ma nā papa pōhaku, ka inika a me nā papyrus, nā pā, nā ʻili, nā ʻili a me nā metala.

Huli kēia kronology i ka moʻolelo o ka Baibala ma mua ʻole ma mua o nā kenekulia. E aʻo pehea i mālama pono ʻia ai ka ʻōlelo a ke Akua, a kāpae ʻia hoʻi no nā wā lōʻihi, i ka wā o kāna huakaʻi lōʻihi a paʻakikī hoʻi mai ka hana ʻana i nā unuhi Pelekane o kēia lā.

Mōʻaukala o ka Chronology o ka Baibala
Hana - BC 2000 - I kinohi, ua hoʻoili ʻia nā Palapala Hemolele mai kēlā hanauna a kēia hanauna ma ka waha.
Circa 2000-1500 BC - Ua kākau ʻia ka puke a Ioba, ka puke kahiko paha i loko o ka Baibala.
Ma kahi o 1500-1400 BC - Hāʻawi ʻia nā papa pōhaku o nā kānāwai he ʻumi iā Mose ma ka mauna Sinai a ma hope mālama ʻia i loko o ka pahu berita.
Circa 1400–400 BC - Ua pau nā palapala kākau i ka Baibala Hebera maoli (39 mau puke o ke Kauoha Kahiko). Mālama ʻia ka Buke o ke kānāwai i loko o ka halelewa a ma hope iho i loko o ka luakini e pili kokoke ana i ka pahu berita.
Ma kahi o 300 BC - Ua kākau ʻia, hōʻiliʻili ʻia a ʻike ʻia nā puke Hebera Kauoha Kahiko a pau ma ke ʻano he puke canonical kūhelu.
Ma kahi o 250 BC-250 - Ka Septuagint, kahi unuhi Helene kaulana o ka Baibala Hebera (39 mau puke o ke Kauoha Kahiko) i hana ʻia. Hoʻopili pū ʻia nā puke 14 o ka Apocrypha.
Ma kahi o ka makahiki 45–100 - 27 mau puke kumu o ke Kauoha Hou Helene i kākau ʻia.
Ma kahi o AD 140-150 - ʻO ka heretic "Kauoha Hou" o Marcion o Sinope i hoʻonāukiuki i nā Kristiano Orthodox e hoʻokumu i kahi canon New Testament.

Ma kahi o 200 AD - Ua kākau ʻia ka Mishnah Iudaio, ka Torah waha, no ka manawa mua.
Ma kahi o 240 AD - Hoʻonohonoho ʻo Origen i ka exapla, kahi like o nā kia ʻeono o nā huaʻōlelo Helene a me nā Hebera.
Ma kahi o 305-310 AD - ʻO ka ʻōlelo Helene o ke Kauoha Hou o Lucian o ʻAnetioka i lilo i kumu o ka Textus Receptus.
Circa 312 AD - Aia paha ka Vatican Codex ma waena o nā kope he 50 o ka Baibala i kauoha ʻia e ka Emepera Constantine. Ma ka hope ua mālama ʻia ia ma ka Waihona Vatican ma Roma.
367 AD - Kuhi ʻo Athanasius o Alexandria no ka manawa mua i ke kanona piha o ke Kauoha Hou (27 mau puke).
382-384 AD - Ua unuhi ʻo St. Jerome i ke Kauoha Hou mai ka Helene kumu i ka Lākina. Lilo kēia unuhi i ʻāpana o ka palapala Lakina Vulgate.
397 AD - ʻĀpono ka ʻekolu Synoda o Carthage i ke canon o ke Kauoha Hou (27 mau puke).
390-405 AD - Ua unuhi ʻo St. Jerome i ka Baibala Hebera i ka Lākina a hoʻopau i ka palapala Latin Vulgate. Loaʻa iā ia he 39 mau puke o ke Kauoha Kahiko, 27 mau puke o ke Kauoha Hou a me nā puke 14 Apocryphal.
500 AD - I kēia manawa ua unuhi ʻia ka Palapala Hemolele i nā ʻōlelo he nui, ʻaʻole i kaupalena ʻia akā e hoʻopili ana i kahi mana Egypt (Codex Alexandrinus), kahi mana Coptic, kahi unuhi ʻAitiopa, kahi mana Gothic (Codex Argenteus) a me kahi mana Armenian. Manaʻo kekahi he Armenian ka nani a pololei loa o nā unuhi kahiko.
600 AD - Ua hoʻolaha ka hale pule Katolika Roma ma ka ʻōlelo Latina ma ka ʻōlelo Hemolele wale nō no ka Palapala Hemolele.
680 AD - Caedmon, ka haku mele Pelekane a me ka mōneka, unuhi i nā puke a me nā moʻolelo Baibala i loko o nā mele a me nā mele Anglo-Sakona.
735 AD - Bede, ka mea kākau moʻolelo Pelekane a me ka mōneka, unuhi i nā ʻeuanelio i loko o Anglo-Sakona.
775 AD - Ka Buke a Kells, kahi palapala i kāhiko nui ʻia me nā ʻeuanelio a me nā palapala ʻē aʻe, i hoʻopau ʻia e nā mōneka Celtic ma ʻIlani.
Circa 865 AD - Hoʻomaka ka poʻe haipule ʻo Cyril lāua ʻo Methodius i ka unuhi ʻana i ka Baibala i ka Old Church Slavonic.

950 AD - Ua unuhi ʻia ka palapala Evangelia ʻo Lindisfarne i ka Old English.
ʻO Circa 995-1010 AD - Aelfric, kahi ʻ ablelo Pelekane abbot, unuhi i nā ʻāpana o ka Palapala Hemolele i ka English kahiko.
1205 AD - Ua hoʻokumu ʻo Stephen Langton, ke polopeka o ka hoʻomana haipule a me ka ʻepekopela hope ma Canterbury, i nā mahele mokuna mua i nā puke o ka Baibala.
1229 AD - Papa ʻia ka ʻaha kūkā o Toulouse a pāpā loa i ka poʻe haipule e loaʻa ka Baibala.
1240 AD - Ua hoʻolaha ka cardinal French Hugh o Saint Cher i ka Baibala Latina mua me nā mahele mokuna e kū nei i kēia lā.
1325 AD - ʻO ka hermit Pelekane a me ka haku mele Pelekane ʻo Richard Rolle de Hampole a me ka haku mele Pelekane ʻo William Shoreham i unuhi i nā mele i ka paukū metric.
ʻO Circa 1330 AD - Ua hoʻokau mua ʻo Rabi Solomon Benama Isima i nā ʻāpana mokuna i nā ʻaoʻao o ka Baibala Hebera.
AD 1381-1382 - John Wycliffe a me nā hoapili, e ʻaʻa ana i ka Halepule i hoʻonohonoho ʻia, me ka manaʻo e ʻae ʻia ka poʻe e heluhelu i ka Baibala i kā lākou ʻōlelo ponoʻī, e hoʻomaka i ka unuhi ʻana a hana i nā palapala mua o ka Baibala holoʻokoʻa ma ka ʻōlelo Pelekania. Hoʻopili kēia i nā puke 39 o ke Kauoha Kahiko, 27 mau puke o ke Kauoha Hou a me nā puke 14 o ka Apocrypha.
AD 1388 - Ua hoʻoponopono hou ʻo John Purvey i kā Baibala Wycliffe.
1415 AD - 31 mau makahiki ma hope o ka make ʻana o Wycliffe, ua hoʻopiʻi ʻia ʻo ka Council of Constance iā ia ma mua o 260 ka helu o ka heresy.
1428 CE - 44 mau makahiki ma hope o ka make ʻana o Wycliffe, ʻeli nā luna o ka hale pule i kona mau iwi, puhi iā lākou a hoʻopuehu i ka lehu ma ka muliwai Swift.
1455 AD - Ma hope o ka hana hou ʻia o ka mīkini paʻi ma Kelemania, ua hoʻopuka ʻo Johannes Gutenberg i ka Baibala i paʻi mua ʻia, ka Baibala Gutenberg, ma ka Latin Vulgate.
1516 AD - Hoʻokumu ʻo Desiderius Erasmus i kahi Greek New Testament, kahi mea mua o ka Textus Receptus.

1517 AD - Aia ma ka Baibala Rabi a Daniel Bomberg ka mana Hebera i paʻi mua ʻia (Masoretic text) me nā mahele mokuna.
1522 AD - Ua unuhi a paʻi ʻo Martin Luther i ka New Testament no ka manawa mua ma ka ʻōlelo Kelemania mai ka mana Erasmus o 1516.
AD 1524 - Pai ʻo Bomberg i kahi mana hou o kahi ʻōlelo Masoretic i hoʻomākaukau ʻia e Jacob ben Chayim.
AD 1525 - Hana ʻo William Tyndale i ka unuhi mua o ke Kauoha Hou mai ka Helene i ka ʻōlelo Pelekania.
1527 AD - Ua paʻi ʻo Erasmus i ka mana ʻehā o ka unuhi Helene-Latin.
AD 1530 - Ua hoʻopau ʻo Jacques Lefèvre d'Étaples i ka unuhi mua Farani o ka Baibala holoʻokoʻa.
AD 1535 - Ua hoʻopau ʻo Myles Coverdale Baibala i kā Tyndale hana, e hana ana i ka Baibala paʻi mua piha loa ma ka ʻōlelo Pelekania. Loaʻa iā ia he 39 mau puke o ke Kauoha Kahiko, 27 mau puke o ke Kauoha Hou a me nā puke 14 Apocryphal.
AD 1536 - Ua unuhi ʻo Martin Luther i ke Kauoha Kahiko i loko o ka ʻōlelo a ka poʻe Kelemania i ʻōlelo maʻamau ai, a hoʻopau i kāna unuhi o ka Baibala holoʻokoʻa i ka ʻōlelo Kelemānia.
AD 1536 - ua hewa ʻo Tyndale ma ke ʻano he heretic, ʻoki ʻia a puhi ʻia i ke ahi.
AD 1537 - Ua paʻi ʻia ka Baibala Matthew (ʻike ʻia ma ka Baibala Matthew-Tyndale), kahi unuhi Pelekane ʻelua i paʻi ʻia, e hui pū ana me nā hana a Tyndale, Coverdale, a me John Rogers.
1539 AD - Pai ʻia ka Baibala Nui, ka Baibala Pelekane mua i ʻae ʻia no ka hoʻohana lehulehu.
1546 AD - Ua hoʻolaha ka ʻaha Katolika Roma o Trent i ka Vulgate ma ke ʻano he mana Lākina wale nō no ka Baibala.
1553 AD - Ua hoʻopuka ʻo Robert Estienne i kahi Baibala Farani me nā mahele mokuna a me nā paukū. ʻAe ʻae ʻia kēia ʻōnaehana helu a loaʻa mau ʻia i ka hapa nui o ka Baibala i kēia lā.

AD 1560 - Paʻi ʻia ka Baibala Geneva ma Geneva, Kuikilana. Unuhi ʻia e nā mea pakele ʻEnelani a paʻi ʻia e ko John Calvin kaikoʻeke ʻo William Whittingham. ʻO ka Baibala Geneva ka Baibala Pelekania mua e hoʻohui i nā paukū helu i nā mokuna. Ua lilo ia i Baibala Protestant Reformation Bible, ʻoi aku ka makemake o ka King James mana o 1611 no nā makahiki he nui ma hope o kāna mana kumu.
AD 1568 - Ua hāʻawi ʻia ka Baibala ʻO Bihopa, kahi hoʻoponopono o ka Baibala Nui, ma ʻEnelani e hoʻokūkū ai me ka "Geneva Biblical" kaulana "i ka hale pule".
AD 1582 - Haʻalele i kāna kulekele latina milenialia, hana ka hale pule o Roma i ka Baibala Katolika Pelekane mua, ke Kauoha Hou o Reims, mai ka Latin Vulgate.
1592 AD - ʻO Clementine Vulgate (ʻae ʻia e Pope Clementine VIII), kahi mana hou o ka Latin Vulgate, lilo i Baibala mana o ka Ekalesia Katolika.
1609 CE - Ua unuhi ʻia ka Douay's Old Testament i ka ʻōlelo Pelekania e ka Ekalesia o Roma, e hoʻopau ai i ka mana hui pū o Douay-Reims.
AD 1611 - King James Version, i kapa ʻia ʻo "Mana Mana" o ka Baibala, ua paʻi ʻia. Ua ʻōlelo ʻia ʻo ia ka puke i paʻi ʻia loa i ka mōʻaukala o ka honua, me ka ʻoi aku o kahi piliona kope i paʻi ʻia.
AD 1663 - ʻO kā John Eliot Algonquin Baibala ka Baibala mua i paʻi ʻia ma ʻAmelika, ʻaʻole ma ka ʻōlelo Pelekania, akā ma ka ʻōlelo Algonquin ʻInia.
1782 AD - ʻO kā Robert Aitken Baibala ka Baibala ʻōlelo Pelekane (KJV) i paʻi ʻia ma ʻAmelika.
1790 AD - Ua hoʻopuka ʻo Matthew Carey i ka Baibala Douay-Rheims Baibala i ka ʻōlelo Pelekania.
AD 1790 - Pai ʻo William Young i ka paperback "paʻi kula" mua loa na King James Version Bible ma ʻAmelika.
AD 1791 - Ua paʻi ʻia ka Baibala ʻo ʻIsaaka Collins, ka Baibala ʻohana mua (KJV) ma ʻAmelika.
AD 1791 - Pai ʻo ʻIsaia Thomas i ka Baibala i hōʻike mua ʻia ma ʻAmelika.
1808 AD - ʻO Jane Aitken (kaikamahine a Robert Aitken), ka wahine mua i paʻi i kahi Baibala.
1833 CE - Ma hope o ka paʻi ʻana o Noa Webster i kāna puke wehewehe ʻōlelo kaulana, ua hoʻopuka ʻo ia i kāna puke hou o ka Baibala King James.
1841 AD - Hana ʻia ka ʻōlelo Pelekane Hexapla Kauoha Hou, kahi hoʻohālikelike o ka ʻōlelo Helene kumu a me nā unuhi Pelekane ʻeono nui.
AD 1844 - ʻO ka Sinaitic Codex, kahi kākau lima Koine Greek kākau lima me nā ʻatikala Old a me New Testament e pili ana i ka kenekulia XNUMX, i loaʻa hou ʻia e ka mea kākau puke Baibala Kelemania ʻo Konstantin Von Tischendorf ma ka Monastery o St Catherine ma ka mauna Sinai.
1881-1885 AD - Ua hoʻoponopono hou ʻia ka King James Bible a paʻi ʻia ma ke ʻano o ka mana hou (RV) ma ʻEnelani.
1901 CE - Ua paʻi ʻia ka American Standard Version, ka mua nui a ʻAmelika hoʻoponopono o ka King James Version.
1946-1952 AD - Ua paʻi ʻia ka mana mana hou i hoʻoponopono ʻia.
1947-1956 AD - Ua ʻike ʻia nā ʻōwili kai make.
1971 AD - Ua paʻi ʻia ka New American Standard Bible (NASB).
1973 AD - Ua paʻi ʻia ka mana honua hou (NIV).
1982 AD - Hoʻokuʻu ʻia ka mana New King James (NKJV).
1986 AD - Hoʻolaha ʻia ka loaʻa ʻana o nā Scroll Gula, manaʻo ʻia ʻo ia ka ʻōlelo Baibala kahiko loa. Ua loaʻa lākou ʻekolu mau makahiki ma mua ma ke kūlanakauhale kahiko o Ierusalema e Gabriel Barkay o ke Kulanui ʻo Tel Aviv.
1996 AD - Ua paʻi ʻia ka New Living Translation (NLT).
2001 AD - Paʻi ʻia ka mana Pelekane maʻamau (ESV).