Hmoob kev cai dab qhuas yog dab tsi?

Ntau tus neeg sib cav hais tias lub etymology ntawm kev ntseeg nyob hauv Latin lo lus religare, uas txhais tau tias "khi, khi". Qhov no zoo li tau txais kev txhawb nqa los ntawm qhov kev xav tias nws pab piav qhia txog lub zog uas kev ntseeg yuav tsum khi tus neeg rau hauv zej zog, kab lis kev cai, chav ua haujlwm, lub tswv yim, thiab lwm yam. Lub Oxford Cov Lus Txhais Lus Askiv tau sau tseg, txawm li cas los xij, hais tias lub suab ntawm lo lus yog dubious. Cov kws sau ntawv ua ntej dhau los xws li Cicero txuas rau lo lus nrog relegere, uas txhais tau tias "rov nyeem dua" (tej zaum yuav hais txog qhov xwm txheej ntawm kev ntseeg?).

Ib txhia sib cav hais tias kev ntseeg tsis txawm muaj thawj qhov: tsuas yog kev coj noj coj ua thiab kev ntseeg tsuas yog yam tseem ceeb ntawm tib neeg kev coj noj coj ua. Jonathan Z. Smith sau hauv Kev Xav Txog Kev Ntseeg:

“… Thaum tib neeg cov ntaub ntawv, qhov xwm tshwm sim, kev paub dhau los thiab kev hais tawm uas tuaj yeem ua rau ib qho kab lis kev cai los sis lwm qhov, los ntawm ib qho kev ntsuas lossis lwm qhov kev ntseeg, yog tsis muaj ntaub ntawv rau kev ntseeg. Kev ntseeg yog tsuas yog kev tsim ntawm tus kws tshaj lij txoj kev kawm. Nws yog tsim rau cov neeg kawm ntawv lub hom phiaj xav los ntawm nws cov kev xav ntawm kev sib piv thiab dav dav. Kev ntseeg tsis muaj kev nyob nrog rau kev kawm. "
Nws yog qhov tseeb hais tias ntau lub koom txoos tsis kos ib txoj kab sib txawv ntawm lawv cov kab lis kev cai thiab cov kws tshawb fawb xav li cas hu ua "kev ntseeg," yog li Smith tau muaj lub ntsiab lus raug. Qhov no tsis txhais tau hais tias kev ntseeg tsis muaj nyob, tab sis nws tsim nyog nco ntsoov tias txawm tias thaum peb xav tias peb muaj tes rau kev ntseeg dab tsi, peb yuav rov dag peb tus kheej vim tias peb tsis muaj peev xwm cais qhov uas tsuas yog "kev ntseeg" ntawm kev coj noj coj ua. thiab dab tsi yog ib feem ntawm cov kab lis kev cai loj nws tus kheej.

Muaj nuj nqi thiab lub ntsiab txhais cov kev ntseeg
Ntau yam kev kawm thiab kev kawm sim los txhais lossis piav kev ntseeg yuav raug cais ua ob yam: ua haujlwm lossis siv tau ntau yam. Txhua tus sawv cev pom zoo heev ntawm qhov ua haujlwm ntawm kev ntseeg. Thaum nws ua tau rau ib tus neeg lees txais ob hom kev cai siv tau, hauv kev muaj tiag feem ntau cov neeg feem ntau yuav tsom mus rau ib hom mus rau kev cais tawm ntawm lwm tus.

Lub ntsiab lus tseem ceeb ntawm kev ntseeg
Hom neeg uas tsom rua kev tuaj yeem qhia tau ntau yam txog nws txoj kev xav ntawm kev ntseeg thiab seb nws pom li cas kev ntseeg hauv tib neeg lub neej. Rau cov neeg uas hais txog lub ntsiab lus tseem ceeb lossis tseem ceeb, kev ntseeg yog txhua yam ntsiab lus: yog koj ntseeg qee yam koj muaj kev ntseeg, thaum yog koj tsis ntseeg lawv, koj tsis muaj kev ntseeg. Piv txwv li suav nrog kev ntseeg hauv cov vajtswv, kev ntseeg ntawm tus ntsuj plig, lossis kev ntseeg hauv qee yam hu ua "qhov dawb huv".

Txais kev txhais lub ntsiab lus tseem ceeb ntawm kev ntseeg txhais tau tias yog saib kev ntseeg tsuas yog hom kev ntseeg, kev paub kev ntseeg txawv, lossis kab tias tsuas yog kev nkag siab ntawm keeb kwm thiab kev muaj tiag. Los ntawm qhov tseem ceeb lossis tseem ceeb qhov kev xav, kev ntseeg tau pib thiab muaj txoj sia nyob ua lub chaw lag luam uas muaj hauv kev ua kom nkag siab txog peb tus kheej lossis peb lub ntiaj teb thiab tsis muaj dab tsi ua rau peb lub neej lossis kev mob siab.

Tej kev txhais cov ntsiab lus ntawm kev ntseeg
Rau cov neeg uas tsom mus rau functionalist cov ntsiab lus, kev ntseeg yog txhua yam nws ua: yog tias koj txoj kev ntseeg ua lub luag haujlwm tshwj xeeb hauv koj lub neej kev ua neej, koj lub neej lossis koj lub neej kev xav, ces nws yog kev ntseeg; txwv tsis pub, nws yog lwm yam (zoo li lub tswv yim). Piv txwv ntawm cov neeg ua haujlwm cov ntsiab lus suav nrog cov lus piav qhia ntawm kev ntseeg ua ib yam dab tsi uas koom ua ke hauv zej zog lossis ua rau tib neeg ntshai kev ploj tuag.

Lees txais cov lus piav qhia zoo li no yuav ua rau muaj kev nkag siab ntau ntxiv txog keeb kwm thiab kev ntseeg kev ntseeg dua li cov ntsiab lus tseem ceeb. Los ntawm cov neeg ua haujlwm saib raws li kev ntseeg, tsis muaj kev ntseeg los piav txog peb lub ntiaj teb tab sis nws yog los pab kom peb muaj sia nyob hauv lub ntiaj teb, los ntawm kev khi peb txoj kev sib raug zoo lossis txhawb peb ntawm lub siab ntsws thiab kev xav. Kev ua kab ke, piv txwv, muaj nyob rau coj peb txhua tus ua ke ua ib chav tsev lossis khaws peb txoj kev nyiam huv hauv lub ntiaj teb muaj kev kub ntxhov.

Lub ntsiab txhais ntawm kev ntseeg siv nyob rau hauv lub xaib no tsis tsom rau tus ua haujlwm lossis qhov tseem ceeb ntawm kev ntseeg ntawm kev ntseeg; hloov, nws sim siv ob hom kev ntseeg thiab hom haujlwm uas kev ntseeg feem ntau muaj. Yog li vim li cas siv sijhawm ntev los piav thiab sib tham txog cov ntsiab lus no?

Thaum peb tsis siv lub luag haujlwm tshwj xeeb lossis qhov tseem ceeb cov ntsiab lus ntawm no, nws yog qhov tseeb tias cov ntsiab lus no tuaj yeem muab txoj hauv kev nthuav dav saib kev ntseeg, ua rau peb tsom mus rau ib qho kev xav uas peb yuav tsis quav ntsej ntxiv. Nws yog qhov tsim nyog yuav tau nkag siab tias vim li cas txhua tus siv tau los nkag siab zoo vim li cas tsis yog ib qho zoo dua rau lwm qhov. Thaum kawg, vim ntau phau ntawv ntawm kev ntseeg nyiam cov hom kev txhais dua lwm tus, kev nkag siab qhov lawv muaj peev xwm muab kev pom zoo ntxiv ntawm cov sau phau ntawv kev xaiv ntsej muag thiab cov kev xav.

Cov teeb meem tseem ceeb cov ntsiab lus ntawm kev ntseeg
Cov ntsiab lus ntawm kev ntseeg feem ntau yuav raug kev txom nyem los ntawm ib qho teeb meem ob: ob qho tib si lawv nqaim thiab txiav tawm ntau txoj kev ntseeg uas feem ntau pom zoo yog kev ntseeg, lossis lawv tsis tshua meej thiab tsis meej, qhia tias yuav luag txhua yam thiab txhua yam yog kev ntseeg. Vim tias nws yooj yim heev kom poob rau hauv ib qho teeb meem hauv kev mob siab rau kev zam kev sib cav, kev sib cav txog kev ntseeg kev ntseeg yuav tsis muaj hnub xaus.

Ib qho piv txwv zoo ntawm lub ntsiab lus nqaim dhau hwv txhais tau yog ib qho kev sim los txhais "kev ntseeg" yog "kev ntseeg hauv Vajtswv", zoo tsis suav nrog kev ntseeg polytheistic thiab kev ntseeg kev ntseeg, thaum suav nrog cov uas tsis muaj kev ntseeg dab tsi. Peb pom qhov teeb meem no feem ntau ntawm cov neeg uas xav tias qhov tsis zoo ntawm Western kev ntseeg uas lawv paub tshaj plaws yuav tsum yog qhov tseem ceeb ntawm kev ntseeg feem ntau. Nws yog qhov tsis tshua pom qhov ua txhaum no los ntawm kws tshawb fawb, tsawg kawg.

Ib qho piv txwv zoo ntawm cov lus txhais tsis meej yog qhov nyiam piav qhov kev ntseeg tias "ntiaj teb saib xyuas qhov tseeb" - tab sis cov neeg ntiaj teb yuav pom zoo li yog kev ntseeg li cas? Nws yuav yog qhov tsis zoo los xav tias txhua qhov system ntawm kev ntseeg lossis tswv yim tsuas yog kev ntseeg xwb, tsis hais kev ntseeg tag nrho, tab sis qhov no yog qhov kev rau txim ntawm qee tus sim siv lub ntsiab lus li cas.

Ib txhia tau sib cav hais tias kev ntseeg tsis nyuaj rau kev txhais thiab lub plethora ntawm kev tsis sib haum cov ntsiab lus yog pov thawj ntawm qhov yooj yim npaum li cas. Qhov teeb meem tiag tiag, raws li txoj haujlwm no, lus dag hauv kev nrhiav cov lus txhais uas muaj txiaj ntsig thiab muaj peev xwm sim tau - thiab nws yeej muaj tseeb tias ntau cov lus txhais tsis zoo yuav tshem tawm sai sai yog tias cov neeg txhawb nqa tso rau hauv qee txoj haujlwm los kuaj lawv.

Phau ntawv Encyclopedia of Philosophy teev txog cov cwj pwm ntawm kev ntseeg ntau dua li tshaj tawm cov kev ntseeg tias yog ib qho lossis lwm qhov, sib cav tias cov cim ntau nyob rau hauv cov txheej txheem kev ntseeg, "ntau dua li kev cai dab qhuas" nws yog:

Kev ntseeg nyob rau hauv supernatural quavntsej.
Qhov txawv ntawm cov khoom dawb ceev thiab saib tsis taus.
Cov kab ke ua haujlwm yog nyob ntawm cov khoom dawb ceev.
Kev cai ncaj ncees pom tau qhov kev txiav txim ntawm tus tswv ntuj.
Cov kev cai dab qhuas ib txwm muaj (awe, kev nkag siab tsis meej, kev txhaum, kev pe hawm), uas zoo li tau tsim los ntawm qhov muaj cov khoom dawb ceev thiab thaum lub sijhawm xyaum ua kab ke thiab uas tau txuas nrog hauv lub tswv yim nrog cov tswv ntuj.
Thov vajtswv thiab lwm yam kev sib txuas lus nrog tus tswv ntuj.
Lub ntiaj teb pom, lossis daim duab dav dav ntawm lub ntiaj teb raws li tus kheej thiab tus kheej qhov chaw hauv nws. Daim duab no muaj qee qhov tshwj xeeb ntawm lub hom phiaj dav dav lossis taw tes hauv lub ntiaj teb thiab kev taw qhia txog kev yuav ua li cas ib tus neeg haum rau nws.
Ib lub koomhaum ntau dua lossis tsawg dua ntawm ib tus neeg lub neej raws li kev saib ntiaj teb.
Ib pawg neeg sib koom ua ke los ntawm cov saum toj no.
Lub ntsiab lus no khaws ntau yam kev ntseeg hauv kev coj noj coj ua txawv. Nws suav nrog kev ua neeg hauv nroog, kev xav txog keeb kwm thiab keeb kwm thiab tso cai rau kev thaj chaw grey loj dua hauv lub tswvyim kev ntseeg. Nws tseem lees paub tias "kev ntseeg" muaj nyob rau hauv kev txuas ntxiv nrog lwm hom kev ntseeg, yog li qee qhov tsis ntseeg txhua qhov, qee tus neeg feem ntau ze rau kev ntseeg, thiab qee qhov muaj kev ntseeg tiag tiag.

Lub ntsiab txhais no tsis yog yam tsis muaj qhov tsis muaj, tab sis. Thawj tus cim, piv txwv, txhawj xeeb "supernatural beings" thiab muab "gods" ua piv txwv, tab sis tsuas yog vaj tswv tau hais tom qab. Lub tswvyim ntawm "supernatural beings" kuj tseem yog lub meej tseeb; Mircea Eliade txhais kev ntseeg nyob rau hauv kev xa mus rau tsom mus rau "dawb huv", thiab qhov no yog qhov hloov chaw zoo rau "supernatural quavntsej" vim tias tsis yog txhua txoj kev ntseeg nyob ib puag ncig cov supernatural.

Lub ntsiab lus zoo dua ntawm kev ntseeg
Vim tias qhov tsis xws luag nyob hauv lub ntsiab txhais saum toj no kuj tseem me, nws yooj yim los ua qee qhov kev kho me me thiab pom cov lus txhais tau zoo dua ntawm kev ntseeg dab tsi:

Ntseeg ib yam dawb huv (piv txwv li, vajtswv lossis lwm tus neeg cov ntsuj plig muaj txiaj ntsig).
Qhov txawv ntawm qhov chaw dawb huv thiab chaw seem thiab / lossis cov khoom.
Cov kab ke ua haujlwm tshwj xeeb tsom rau thaj chaw dawb huv thiab / lossis cov khoom.
Kev cai coj ncaj ncees ntseeg tias muaj lub hauv paus dawb ceev lossis zoo nkauj.
Feem ntau kev ntseeg (awe, kev nkag siab tsis meej, kev txhaum, kev saib tsis taus), uas zoo siab rau qhov chaw muaj qhov chaw dawb huv thiab / lossis cov khoom thiab thaum lub sijhawm ua kev coj ua uas hais txog qhov chaw dawb huv, khoom lossis tsiaj txhu.
Thov Vajtswv thiab lwm yam kev sib txuas lus nrog cov supernatural.
Lub ntiaj teb pom, hom phiaj los yog daim duab dav dav ntawm lub ntiaj teb tag nrho thiab qhov chaw ntawm cov tib neeg hauv nws uas muaj cov lus piav qhia txog lub hom phiaj dav dav lossis qhov chaw ntawm lub ntiaj teb thiab qhov uas cov tib neeg haum rau nws.
Ib lub koomhaum ntau dua lossis tsawg dua ntawm ib tus neeg lub neej raws li kev saib pom hauv lub ntiaj teb no.
Ib pawg neeg sib txuas los ntawm thiab ib puag ncig saum toj no.
Nov yog lub ntsiab lus ntawm kev ntseeg uas qhia txog cov kev cai dab qhuas tab sis tsis yog cov kab ke uas tsis yog kev ntseeg. Nws suav nrog cov yam ntxwv ua ke hauv cov kev ntseeg feem ntau lees paub tias kev ntseeg tsis xyuas txog qee yam tshwj xeeb tshwj xeeb hauv ob peb.