Vaʻai le talaʻaga atoa o le Tusi Paia

Fai mai le Tusi Paia o le sili sili ona lelei faʻatau o taimi uma ma lona talaaga matagofie i le suʻesuʻeina. Aʻo liligi ifo e le Agaga o le Atua luga o tusitala o le Tusi Paia, na latou faʻamauina foʻi feau ma soʻo se mea na maua i lea taimi. O le Tusi Paia lava ia faʻamatalaina nisi o mea na faʻaaogaina: togitogiga i le omea, tusitusiga i papa maa, vaitusi ma papirus, paʻu, paʻu, paʻu ma uʻamea.

O lenei faʻasologa o taimi e suʻea talaʻaga iloga o le Tusi Paia i le tele o seneturi. Saili pe faʻafefea ona faʻasaoina ma le faʻaeteete le Upu a le Atua, ma e oʻo lava foʻi ona taofiofia mo se taimi umi, i le taimi o lana malaga umi ma faigata mai le foafoaga e oʻo mai i aso nei o faʻaperetania Peretania

Talafaʻasolopito o le Faʻasologa o taimi ole Tusi Paia
Foafoaga - BC 2000 - Muamua lava, o tusitusiga muamua na tuʻufaʻasolo mai lea augatupulaga i lea augatupulaga tuʻufofoga.
Circa 2000-1500 TLM - O le tusi a Iopu, atonu o le tusi pito i leva i le Tusi Paia, ua tusia.
E tusa o le 1500-1400 TLM - O papa maa o Tulafono e Sefulu na tuʻuina atu ia Mose i luga o le Mauga o Sinai ma mulimuli ane teuina i le Atolaʻau o le Feagaiga.
Circa 1400–400 TLM - Manuscripts aofia ai le uluaʻi Tusi Paia Eperu (39 tusi o le Feagaiga Tuai) ua maeʻa. O le Tusi o le Tulafono o loʻo teuina i le fale fetafai ma mulimuli ane i le Malumalu e sosoʻo ma le Atolaʻau o le Feagaiga.
E tusa o le 300 TLM - O uluaʻi tusi o le Feagaiga Tuai i le gagana Eperu, na tusia, aoina ma amanaʻia o ni tusi aloaʻia aloaʻia.
E tusa o le 250 TL-250 - O le Septuagint, o se faaliliuga Eleni lauiloa o le Tusi Paia Eperu (39 tusi o le Old Testament) na gaosia. O loʻo iai foʻi ma tusi e 14 o le Apocrypha.
Circa 45–100 TA - 27 tusi Eleni o le Feagaiga Fou tusi ua tusia.
E tusa o le TA 140-150 - O le talitonuga pepelo a Marcion o le Sinope "Feagaiga Fou" na faaosofia ai Kerisiano Orthodox e faatu se canon o le New Testament.

E tusa o le 200 TA - O le Mishnah a tagata Iutaia, o le Torah tuʻu, na faʻamauina mo le taimi muamua.
E tusa o le 240 TA - Na tuufaatasia e Origen le exapla, o se tutusa o ono koluma o tusitusiga Eleni ma Eperu.
E tusa o le 305-310 TA - O tusitusiga Eleni o le New Testament o Lucian o Anetioka na avea ma faʻavae o le Textus Receptus.
Circa 312 TA - O le Vatican Codex atonu o se tasi o le 50 kopi muamua o le Tusi Paia na okaina e le Emperor Constantine. Na iʻu lava ina teuina i le Vatican Library i Roma.
367 TA - Na faʻailoa mai e Athanasius o Alexandria mo le taimi muamua le atoʻaga o tusitusiga o le Feagaiga Fou (27 tusi).
382-384 TA - Ua faʻaliliu e St.Jerome le Feagaiga Fou mai le uluaʻi Eleni i le Latina. O lenei faʻaliliuga ua avea ma vaega o le tusitusiga Vulgate Latina.
397 TA - Ua talia e le Sinoti Lona Tolu a Carthage le kanona o le Feagaiga Fou (27 tusi).
390-405 TA - Ua faʻaliliu e St.Jerome le Tusi Paia Eperu i le Latina ma faʻamaeʻaina le tusitusiga Latina Vulgate. E aofia ai tusi e 39 o le Feagaiga Tuai, 27 tusi o le Feagaiga Fou ma le 14 tusi o le Apokalifa.
500 TA - I le taimi nei ua faaliliuina Tusitusiga Paia i le tele o gagana, e le gata i ae aofia ai ma le faa-Aikupito (Codex Alexandrinus), o le Coptic version, o le faaliliuga a Aitiope, o le Gothic version (Codex Argenteus) ma le Armenian version. O nisi e manatu o le Armenian o se sili ona matagofie ma saʻo o faaliliuga uma anamua.
600 TA - Ua faʻalauiloa e le Ekalesia Katoliko Roma le Latina na o le pau lea o le gagana mo Tusitusiga Paia.
680 CE - Caedmon, tusisolo Igilisi ma monike, faʻaliliuina tusi o le Tusi Paia ma tala i Anglo-Saxon solo ma pese.
735 TA - Ua faaliliuina e Bede, Igilisi tusitala ma le monike, Evagelia i le Anglo-Sakone.
775 TA - O le Tusi o Kells, o se tusitusiga sili ona teuteuina o loʻo iai Evagelia ma isi tusitusiga, na faʻamaeʻaina e monike Celtic i Aialani.
E tusa o le 865 TA - Ua amata ona faʻaliliuina e le Au Paia o Cyril ma Metotia le Tusi Paia i le Old Church Slavonic.

950 TA - O le Lindisfarne Evagelia tusitusiga ua faʻaliliuina i le Old English.
Circa 995-1010 AD - Aelfric, o le Igilisi faʻatamala, faʻaliliuina vaega o Tusitusiga Paia i le Old English.
1205 TA - O Stephen Langton, polofesa o aʻoaʻoga ma mulimuli ane avea ma akiepikopō o Canterbury, na ia faia uluaʻi mataupu vaevaega i tusi o le Tusi Paia.
1229 TA - O le Fono a Toulouse e faʻasāina ma faʻatapuia tagata lotu ona fai o latou Tusi Paia.
1240 TA - Na faʻasalalau e le katinale Farani o Hugh o Saint Cher le Tusi Paʻia Latina muamua ma vaevaega o mataupu o loʻo iai pea i aso nei.
1325 TA - O le hermit Igilisi ma le tusisolo o Richard Rolle de Hampole ma le tusisolo Egelani o William Shoreham na faaliliuina le salamo i metric fuaiupu.
Circa 1330 AD - O Rapi Solomon ben Ismael na muamua tuʻuina mataupu vaevaega i autafa o le Tusi Paʻia Eperu.
TA 1381-1382 - John Wycliffe ma paaga, luitauina le Ekalesia faʻatulagaina, talitonu e tatau ona faʻatagaina tagata e faitau le Tusi Paʻia i la latou lava gagana, amata faʻaliliuina ma gaosia tusitusiga muamua o le Tusi Paia atoa i le Igilisi. E aofia ai ma tusi e 39 o le Feagaiga Tuai, tusi e 27 o le Feagaiga Fou ma tusi e 14 o le Apocrypha.
TA 1388 - Ua toe iloilo e John Purvey le Tusi Paia a Wycliffe.
1415 TA - 31 tausaga talu ona maliu Wycliffe, na tuuaia ai o ia e le Fono a Constance i moliaga e sili atu i le 260.
1428 CE - 44 tausaga talu ona maliu Wycliffe, na eli e taʻitaʻi o le ekalesia ona ponaivi, susunuina, ma faʻasalalau le lefulefu i luga o le Vaitafe o Swift.
1455 TA - Ina ua maeʻa le fausiaina o le fale lomitusi i Siamani, na saunia e Johannes Gutenberg le Tusi Paia muamua lolomi, le Gutenberg Bible, i le Latina Vulgate.
1516 AD - Desiderius Erasmus gaosia se Greek New Testament, o se muamua o le Textus Receptus.

1517 TA - O le Tusi Rapi a Daniel Bomberg o loʻo iai le uluaʻi lomiga Eperu (Masoretic text) ma mataupu vaevaega.
1522 TA - Ua faaliliuina ma lolomiina e Matini Luteru le Feagaiga Fou mo le taimi muamua i le gagana Siamani talu mai le lomiga a Erasmus o le 1516.
TA 1524 - Lolomiina e Bomberg le lona lua o tusitusiga a le Masoretic na saunia e Jacob ben Chayim.
TA 1525 - Na saunia e William Tyndale le faaliliuga muamua o le Feagaiga Fou mai le gagana Eleni i le Igilisi.
1527 TA - Ua faʻasalalau e Erasmus le lona fa o faʻaliliuga o le faʻaliliuga Eleni-Latina.
TA 1530 - Ua faʻamaeʻaina e Jacques Lefèvre d'Étaples le faʻaliliuga muamua Farani o le Tusi Paia atoa.
TA 1535 - O le Myles Coverdale Tusi Paia faʻamaeʻaina le galuega a Tyndale, fausiaina le muamua lolomiga Tusi Paia i le gagana Peretania. E aofia ai tusi e 39 o le Feagaiga Tuai, 27 tusi o le Feagaiga Fou ma le 14 tusi o le Apokalifa.
TA 1536 - Ua faaliliuina e Matini Luteru le Feagaiga Tuai i le gagana masani a tagata Siamani, ma faamaeʻaina lana faaliliuga o le Tusi Paia atoa i le Siamani.
TA 1536 - Ua faʻamaonia e le faʻamasinoga ia Tyndale o se tagata lotu ese, titina ma susunuina i le laau.
TA 1537 - O le Tusi Paʻia a le Tusi Paʻia (e masani ona faʻaigoaina o le Matthew-Tyndale Bible), o se faaliliuga Peretania uma lona lua lolomiina, lolomiina, tuʻufaʻatasia galuega a Tyndale, Coverdale, ma John Rogers.
1539 TA - Ua lolomi le Tusi Paia Sili, o le Tusi Paia Peretania muamua ua faʻatagaina mo le faʻaaogaina lautele.
1546 TA - Na faʻalauiloa e le Fono Katoliko Roma a Trent le Vulgate o le pule Latina faapitoa mo le Tusi Paia.
TA 1553 - Faʻasalalau e Robert Estienne le Tusi Paʻia Farani ma mataupu vaevaega ma fuaiupu. O lenei faiga numera e talia lautele ma o loʻo maua pea ile tele o Tusi Paʻia ile aso.

TA 1560 - Ua lolomiina le Geneva Bible i Geneva, Suiselani. Na faaliliuina e tagata sulufaʻi Peretania ma lomia e le uso o le toʻalua o John Calvin o William Whittingham. O le Geneva Bible o le muamua Igilisi Igilisi na faʻaopopoina numera numera i mataupu. Ua avea nei ma le Protestant Reformation Bible, sili ona lauiloa nai lo le King James lomiga o le 1611 mo le fiasefulu tausaga ina ua maeʻa lona uluaʻi kopi.
TA 1568 - O le Tusi Paʻia a le Epikopo, o se toe teuteuga o le Tusi Paia Sili, na faalauiloa mai i Egelani e tauva ma le lauiloa Geneva Bibible Bible "faatupu vevesi i le Ekalesia faʻavae.
TA 1582 - Na lafoa ai lana tulafono faa-Latina i le meleniuma, ae gaosia e le Ekalesia Roma le Tusi Paia Egelani Katoliko muamua, le New Testament of Reims, mai le Latina Vulgate.
1592 TA - O le Clementine Vulgate (faʻatagaina e Pope Clementine VIII), o se toe teuteuga o le Latina Vulgate, avea ma Tusi Faʻatulafono a le Ekalesia Katoliko.
1609 TA - Ua faaliliuina le Douay's Old Testament i le Igilisi e le Ekalesia Roma, e faʻamaeʻa ai le tuʻufaʻatasiga o Douay-Reims.
TA 1611 - King James Version, taʻua foi o le "Tusi Faʻatagaina" o le Tusi Paʻia, na lomia. Fai mai o le tusi sili ona lolomiina i le tala faasolopito o le lalolagi, ma le sili atu i le piliona kopi i lolomiga.
TA 1663 - O le Tusi Paia Algonquin a John Eliot o le Tusi Paia muamua lolomiina i Amerika, e le i le Igilisi, ae i le gagana Initia Algonquin.
AD 1782 - O le Tusi Paia a Robert Aitken o le Tusi Paia muamua Igilisi (LV) faʻasalalau i Amerika.
TA 1790 - Na lolomiina ai e Matthew Carey le Tusi Paia English Douay-Rheims i le Igilisi.
TA 1790 - Na lolomiina e William Young le pepa muamua "edisi a le aʻoga" King James Version Tusi Paia i Amerika.
TA 1791 - O le Tusi Paʻia a Isaac Collins, o le muamua aiga Tusi Paʻia (LV), ua lolomiina i Amerika.
TA 1791 - Ua lolomiina e Isaia Thomas le Tusi Paia muamua na tusia (KJV) i Amerika.
1808 AD - Jane Aitken (afafine o Robert Aitken), o le muamua fafine na lolomiina se Tusi Paia.
1833 TA - O Noa Webster, ina ua uma ona lolomiina lana lolomifefiloi lauiloa, lolomiina lana toe teuteuga o le King James Bible.
1841 TA - O le Igilisi Hexapla New Testament na gaosia, o se faʻatusatusaga o le uluaʻi gagana Eleni ma ono taua faʻaperetania faʻaliliuga Igilisi.
TA 1844 - O le Sinaitic Codex, o se tusitusiga a Koine Greek tusilima ma tusitusiga tuai o le Old ma le New Testament mai le seneturi lona XNUMX, na toe mauaina e le Siamani sikola Tusi Paia Konstantin Von Tischendorf i le Monastery o St Catherine i le Mauga o Sinai.
1881-1885 TA - O le King James Tusi Paia na toe teuteuina ma lolomiina o se toe teuteuga lomiga (RV) i Egelani.
1901 TA - O le American Standard Version, o le muamua taua Amerika toe teuteuga o le King James Version, lomia.
1946-1952 TA - Faʻalauiloa tulaga masani lolomiina.
1947-1956 TA - Ua maua le Tusi Taai o le Sami Mate.
1971 TA - Ua faʻasalalau le New American Standard Bible (NASB).
1973 TA - Ua faʻasalalau le faʻavaomalo fou (NIV).
1982 AD - Faʻalauiloa New King James (NKJV)
1986 AD - O le mauaina o le Silver Scrolls ua faʻalauiloaina, talitonuina o le sili ona leva tusitusiga a le Tusi Paia talu mai. Na maua i latou ile tolu tausaga ua tuanaʻi ile Old City of Jerusalem e Gabriel Barkay o le Tel Aviv University.
1996 AD - Le New Living Translation (NLT) ua faʻasalalauina.
2001 AD - Standard English version (ESV) ua faʻasalalauina.