Ke Mang ea Ngotseng Bibele?

Jesu, hangata, o ne a bua haholo ka ba ngotseng Bibele ha a phatlalatsa hore "ho ngoliloe" (Mattheu 11:10, 21:13, 26:24, 26:31, jj.). Ka sebele, phetolelong ea Bibele ea KJV, polelo ena e tlalehiloe makhetlo a ka tlase ho mashome a mabeli. Qotsulo ea hae e tsoang ho Deuteronoma 8: 3, nakong eo a neng a lekoa ke diabolosi ka matsatsi a mashome a mane, e tiisa bonnete ba Testamente ea Khale le hore na e ngotsoe ke mang (Mattheu 4: 4).

Ha e le ba ngotseng libuka tse fapaneng tsa Bebele, hoa tsebahala hore Moshe o ngotse Torah. Se nkoang e le Torah, kapa Molao, se entsoe ka libuka tse hlano (Genese, Exoda, Levitike, Numere le Deuteronoma) tse ngotsoeng nakong ea lilemo tse mashome a mane ha Baiseraele ba lelera lefeelleng.

Moshe, kamora hore libuka tsa hae tsa Bibele li phetheloe, o ile a re baprista ba Balevi ba beoe kahare ho Areka ea Selekane bakeng sa ts'upiso ea nako e tlang (Deuteronoma 31:24 - 26, bona le Exoda 24: 4).

Ho latela moetlo oa Sejuda, Joshua kapa Esdrase ba ile ba kenya tlalehong ea lefu la Moshe qetellong ea Deuteronoma. Buka ea mangolo e bitsoang Joshua e na le lebitso la hae hobane o e ngotse. E tsoela pele moo karolo ea Moshe e felileng Bukeng ea Molao (Joshua 24:26). Buka ea baahloli ka kakaretso e ngotsoe ke Samuele, empa ha ho hlake hantle hore na o e ngotse neng.

Ho lumeloa hore moprofeta Esaia o ngotse libuka tsa 1 le 2 Samuele, 1 Marena, karolo ea pele ea 2 Marena le buka e reheletsoeng ka eena. Mehloli e meng, joalo ka Pelubert Bible Dictionary, e bolela hore batho ba fapaneng ba ngotse libuka tsena, joalo ka Samuel ka boeena (1 Samuele 10:25), moprofeta Nathane, le seboni sa Gade.

Libuka tsa nalane ea pele le ea bobeli ho latela moetlo li ngotsoe ke Bajode ke Esdrase, joalo ka karolo e reheletsoeng ka eena. Re lokela ho hlokomela hore litsebi tse ling tsa sejoale-joale li lumela hore libuka tsena li ngotsoe ke motho e mong kamora lefu la Esdrase.

Libuka tsa Bibele tse reheletsoeng ka Jobo, Ruthe, Esthere, baprofeta ba bararo ba ka sehloohong (Esaia, Ezekiele le Jeremia), baprofeta ba leshome ba banyenyane (Amose, Habakuke, Haggai, Hosea, Joele, Jonase, Malakia, Mikea, Naum, Obadia, Zakaria, le Sofonia), hammoho le Nehemia le Daniele, e 'ngoe le e' ngoe e ngotsoe ke motho eo karolo eo e bitsoang ka eena.

Leha Morena David a ngotse boholo ba Lipesaleme, baprista ba neng ba sebeletsa ha e ntse e le morena, hammoho le Solomone esita le Jeremia, e mong le e mong o kentse letsoho karolong ena. Buka ea Liproverbia e ngotsoe haholo-holo ke Solomone, eo hape a qapileng Moeklesia le lipina tsa Salomone.

Ho nkile nako e kae ho ngola Testamente ea Khale, ho tloha nakong ea buka ea pele ho isa ho mongoli oa khaolo ea eona ea hoqetela? Ho makatsang ke hore buka ea pele ea Testamente ea Khale e tlalehiloeng, ka tatellano ea nako, e ne e se ea Moshe empa ea Jobo! Jobo o ngotse buka ea hae ho pota 1660 BC, lilemo tse fetang makholo a mabeli pele Moshe a qala ho ngola.

Malakia o ngotse buka ea hoqetela e kenyellelitsoe e le karolo ea Testamente ea Khale e khethiloeng ka bo-400 BC Sena se bolela hore ho nkile lilemo tse fetang 1.200 ho ngola Bibele e le 'ngoe feela e fumanehang bakeng sa kereke ea Testamente e Ncha.

Ho bile le bangoli ba robeli ba Testamente e Ncha. Likosepele tse peli li ngotsoe ke banna bao e neng e le barutuoa ba pele ba Jesu (Mattheu le Johanne) le ba babeli bao e seng (Mareka le Luka). Liketso e ngotsoe ke Luka.

Moapostola Paulose o ngotse libuka tse leshome le metso e mene tsa Bibele kapa liepistole, joalo ka Ba-Roma, Ba-Galata, Ba-Efese, Ba-Heberu, joalo-joalo, libuka tse peli ka leng li rometsoe kerekeng ea Korinthe, kereke ea Thesalonika, le ho motsoalle oa hae oa hlooho ea khomo Timothy. Moaposetoloi Petere o kwadile dibuka tse pedi mme Johane ene o kwadile di le nne. Libuka tse setseng, Juda le Jakobo, li ngotsoe ke banab'abo Jesu ka 'm'a bona.