Coronavirus: ke mang ea tla fumana ente pele? E tlo ba bokae?

Haeba bo-ramahlale ba khona ho etsa ente ea coronavirus, ho ke ke ha ba le ho lekana ho potoloha.

Dilaboratori tsa diphuputso le dikhampani tsa meriana di ngola botjha molawana ka nako eo e o nkang ho ntshetsa pele, ho etsa diteko le ho etsa vaksine e sebetsang.

Ho nkuoa mehato e e-so ka e bonoa ho netefatsa hore phatlalatso ea vaksine e lefatseng ka bophara. Empa ho tšaba hore peiso ea ho fumana e le 'ngoe e tla haptjoa ke linaha tse ruileng ka ho fetesisa,' me e tla ba kotsi ho ba tlokotsing haholo.

Joale ke mang ea tla e fumana pele, e tla bitsa bokae mme, koluoeng ea lefats'e, re ka netefatsa joang hore ha ho motho ea salang morao?

Meento e loantšang mafu a tšoaetsanoang hangata e nka lilemo ho e hlahisa, ho e hlahloba le ho e aba. Leha ho le joalo, katleho ea bona ha e ea tiisoa.

Ho fihlela joale, ke lefu le le leng feela le tšoaetsanoang la motho le felisitsoeng ka botlalo - sekholopane - mme le nkile lilemo tse 200.

Tse ling kaofela - ho tloha ho pholio ho ea ho tetanus, 'maselese, makhopho le lefuba - re phela le kapa ntle le tsona, ka lebaka la liente.

Re ka lebella ente ea coronavirus neng?

Liteko tse amang batho ba likete li se li ntse li tsoela pele ho bona hore na ke ente efe e ka sireletsang khahlanong le Covid-19, lefu le amanang le ho hema le bakoang ke coronavirus.

Ts'ebetso e atisang ho nka lilemo tse hlano ho isa ho tse 10, ho tloha lipatlisisong ho isa ho pepa, e fokotsoa ho isa likhoeling. Ho sa le joalo, tlhahiso e eketsehile, mme batseteli le baetsi ba lihlahisoa ba beha limilione tse likete tsa lidolara ho itokisetsa ho hlahisa ente e sebetsang.

Russia e re liteko tsa ente ea eona ea Sputnik-V li bonts'itse matšoao a karabelo ea boits'ireletso ho bakuli le ho entoa ka bongata ho tla qala ka Mphalane. China e ipolela hore e hlahisitse ente e atlehileng e ntseng e fumaneha ho sesole sa eona. Empa matšoenyeho a hlahisitsoe ka lebelo leo liente tse peli li hlahisitsoeng ka lona.

Hape ha ba lenaneng la liente tsa Mokhatlo oa Lefatše oa Bophelo tse fihletseng karolo ea boraro ea liteko tsa bongaka, mohato o kenyelletsang liteko tse atileng haholo bathong.

Ba bang ba bakhethoa ba etelletseng pele ba ts'epa ho fumana tumello ea ente mafelong a selemo, leha WHO e boletse hore ha e lebelle liente tse atileng khahlanong le Covid-19 ho fihlela bohareng ba 2021.

Moetsi oa lithethefatsi oa Borithane AstraZeneca, ea fuoeng lengolo la tumello ea ente e tsoang Univesithing ea Oxford, o ntse a nyolla bokhoni ba eona ba tlhahiso ea lefats'e mme o lumetse ho fana ka tekanyetso ea limilione tse 100 ho UK feela mme mohlomong le limilione tse likete tse peli lefats'eng ka bophara - e lokela ho atleha. Liteko tsa bongaka li ile tsa emisoa bekeng ena kamora hore morupeluoa a be le karabelo e mpe UK.

Pfizer le BioNTech, ba reng ba tsetetse chelete e fetang $ 1 bilione lenaneong la bona la Covid-19 ho nts'etsapele ente ea mRNA, ba lebelletse ho ikemisetsa ho batla mofuta o mong oa tumello ea taolo ho tloha ka Mphalane selemong sena. selemo.

Haeba e amoheloa, seo se tla bolela ho hlahisa litekanyetso tse ka bang limilione tse 100 mafelong a selemo sa 2020 le ho ba le litekanyetso tse fetang limilione tse likete tse 1,3 mafelong a 2021.

Ho na le lik'hamphani tse ling tse ka bang 20 tsa meriana tse nang le liteko tse ntseng li tsoela pele tsa bongaka.

Hase bohle ba tla atleha - ka tloaelo ke liteko tse ka bang 10% tsa liteko tsa ente tse atlehileng. Tšepo ke hore tlhokomelo ea lefats'e, lilekane tse ncha le sepheo se tloaelehileng li eketsa mathata nakong ena.

Empa leha e 'ngoe ea liente tsena e ka atleha, khaello ea hang hang e ea bonahala.

Teko ea ente ea Oxford e ile ea emisoa ha monkakarolo a kula
Re haufi hakae le ho etsa ente?
Thibela Bochaba
Mebuso e koalla libete tsa bona ho fumana liente tse ka bang teng, e etsa litefiso bakeng sa litekanyetso tsa limilone le batho ba bangata ba khethiloeng pele ho eng kapa eng e netefalitsoeng ka molao kapa e amoheloang.

Mohlala, mmuso oa UK o saenetse litumellano tse sa tsejoeng tsa lipalo bakeng sa liente tse tšeletseng tse ka bang teng tsa coronavirus tse ka atlehang kapa tsa se atlehe.

United States e ts'epa ho fumana litekanyo tsa limilione tse 300 ka Pherekhong ho tsoa lenaneong la eona la matsete ho akofisa ente e atlehileng. Litsi tsa U.S. tsa Taolo le Thibelo ea Mafu (CDC) li bile tsa eletsa linaha hore li itokisetse ho qala ente ka la 1 Pulungoana.

Empa ha se linaha tsohle tse khonang ho etsa se tšoanang.

Mekhatlo e kang Doctors Without Borders, hangata e etelletseng pele phepelong ea liente, e re ho etsa litšebelisano tse tsoetseng pele le lik'hamphani tsa meriana ho baka "mokhoa o kotsi oa bochaba ba ente ke linaha tse ruileng ka ho fetesisa."

Sena le sona se fokotsa setoko sa lefats'e se fumanehang ho ba tlokotsing haholo linaheng tse futsanehileng haholo.

Nakong e fetileng, theko ea liente tse bolokang bophelo e siile linaha li loanela ho enta bana ka botlalo khahlanong le mafu a kang meningitis.

Ngaka Mariângela Simão, Motlatsi oa Motsamaisi-Kakaretso oa WHO ea ikarabellang bakeng sa phihlello ea meriana le lihlahisoa tsa bophelo bo botle, o re re hloka ho etsa bonnete ba hore bochaba ba ente bo lula bo le teng.

"Phephetso e tla ba ho netefatsa phihlello e hlokang leeme, hore linaha tsohle li na le phihlello, eseng feela tse ka lefang haholo."

Na ho na le sehlopha sa lefats'e sa ente?
WHO e sebetsa le sehlopha sa karabelo ea seoa, Cepi, le Alliance ea Vaccine ea mebuso le mekhatlo, e tsejoang ka lebitso la Gavi, ho leka ho lekanya lebala la lipapali.

Bonyane linaha tse 80 tse ruileng le moruo, ho fihlela joale, li se li kenelletse leanong la lefats'e la ente le tsejoang ka hore ke Covax, le ikemiselitseng ho bokella $ 2 billion (£ 1,52 billion) mafelong a 2020 ho thusa ho reka le ho aba setlhare ka nepo ho pholletsa le boto. lefats'e. United States, e batlang ho tsoa ho WHO, ha se e 'ngoe ea tsona.

Ka ho bokella lisebelisoa Covax, bankakarolo ba ts'epa ho netefatsa hore linaha tse 92 tse amohelang chelete e tlase Afrika, Asia le Latin America le tsona li na le "phihlello e potlakileng, e hlokang leeme le e lekanang" ea liente tsa Covid-19.

Setsi sena se thusa ho tšehetsa lipatlisiso tse ngata tsa ente le nts'etsopele mme e ts'ehetsa bahlahisi ho eketsa tlhahiso moo ho hlokahalang.

Ho ba le potefolio e kholo ea liteko tsa ente e ngolisitsoeng lenaneong la bona, ba ts'epa hore bonyane e le 'ngoe e tla atleha e le hore ba ka fana ka litekanyetso tse libilione tse peli tsa liente tse bolokehileng le tse sebetsang qetellong ea 2021.

"Ka liente tsa COVID-19 re batla hore lintho li fapane," ho bolela CEO oa Gavi Dr Seth Berkley. "Haeba feela linaha tse ruileng ka ho fetisisa lefats'eng li sirelelitsoe, khoebo ea machabeng, khoebo le sechaba ka kakaretso li tla tsoelapele ho hlaseloa hampe ha seoa sena se ntse se tsoela pele ho tuka lefatšeng ka bophara."

E tlo ba bokae?
Ha a ntse a tseteloa libilione tsa lidolara nts'etsopele ea ente, ba bang ba limilione ba itlamme ho reka le ho fana ka ente.

Litheko ka tekanyetso li latela mofuta oa vaksine, moetsi le palo ea litekanyetso tse laetsoeng. Mohlala, k'hamphani ea meriana Moderna e rekisa phihlello ea ente e ka bang teng ka chelete e pakeng tsa $ 32 le $ 37 (£ 24 ho ea ho £ 28).

Ka lehlakoreng le leng, AstraZeneca e itse e tla fana ka vaksine ea eona "ka theko" - lidolara tse 'maloa ka lethal dose - nakong ea seoa.

Serum Institute of India (SSI), moetsi o moholo oa liente lefatšeng ka bophara, e tšehelitsoe ke $ 150 milione ho tsoa Gavi le Bill & Melinda Gates Foundation ho etsa le ho fana ka litekanyetso tse ka bang limilione tse 100 tsa liente tsa Covid-19 e atlehile India le linaha tse nang le chelete e tlaase le tse bohareng. Ba re theko e phahameng e tla ba $ 3 (£ 2,28) ka ho sebeletsa.

Empa bakuli ba fumanang ente ha ba na monyetla oa ho lefisoa maemong a mangata.

UK, kabo ea bongata e tla etsahala ka ts'ebeletso ea bophelo bo botle ea NHS. Baithuti ba tsa bongaka le baoki, lingaka tsa meno le lingaka tsa bongaka ba liphoofolo ba ka koetlisetsoa ho ts'ehetsa basebetsi ba seng ba ntse ba le teng ba NHS ho tsamaisa jab ka bongata. Puisano e ntse e tsoela pele.

Linaha tse ling, joalo ka Australia, li itse li tla fana ka tekanyetso ea mahala ho baahi ba eona.

Batho ba fumanang liente ka mekhatlo ea liphallelo - mokokotlo oa bohlokoa lebiling la kabo ea lefats'e - ba ke ke ba lefisoa.

United States, leha ente e ka ba mahala, litsebi tsa tlhokomelo ea bophelo bo botle li ka lefisa litšenyehelo tsa ho tsamaisa sethunya, li siea MaAmerika a sa tiisetsoe ea ka tobanang le tefiso ea vaksine.

Joale ke mang ea e fumanang pele?
Le ha lik'hamphani tsa lithethefatsi li tla hlahisa ente, li ke ke tsa nka qeto ea hore na ke mang ea entang pele.

"Mokhatlo o mong le o mong kapa naha e tla tlameha ho tseba hore na ke mang ea entang pele le hore na ba e etsa joang," Monghali Mene Pangalos - Motlatsi oa Mopresidente oa Phethahatso oa AstraZeneca o bolelletse BBC.

Kaha phepelo ea pele e tla fokotsoa, ​​ho fokotsa lefu le ts'ireletso ea lits'ebetso tsa bophelo bo botle ho kanna ha nka pele.

Morero oa Gavi o bona esale pele hore linaha tse ngolisitseng Covax, chelete e phahameng kapa e tlase, li tla fumana litekanyo tse lekaneng bakeng sa 3% ea baahi ba tsona, tse tla lekana ho koahela basebeletsi ba bophelo bo botle le sechaba.

Ha ente e eketsehileng e ntse e hlahisoa, kabo e ea eketsoa ho koahela 20% ea baahi, lekhetlong lena e fana ka pele ho lilemo tse fetang 65 le lihlopha tse ling tse tlokotsing.

Kamora hore bohle ba fumane 20%, vaksine e tla ajoa ho latela maemo a mang, joalo ka ts'oaetso ea naha le ts'okelo ea hang-hang ea Covid-19.

Linaha li na le ho fihlela ka Loetse 18 ho itlama ho kenya letsoho lenaneong lena le ho etsa litefo esale pele ka Mphalane 9. Lipuisano li ntse li tsoela pele bakeng sa lintlha tse ling tse ngata tsa ts'ebetso ea khau.

"Netefatso feela ke hore ho ke ke ha lekana - tse setseng li ntse li le moeeng," ho bolela Dr. Simao.

Gavi o tsitlella hore barupeluoa ba ruileng ba ka hloka tekanyetso e lekaneng ho enta lipakeng tsa 10-50% ea baahi ba bona, empa ha ho naha e tla fumana litekanyo tse lekaneng ho enta ho feta 20% ho fihlela linaha tsohle sehlopheng sena li fuoe chelete ena.

Dr. Berkley o re sekhahla se senyenyane sa lipalo tse ka bang 5% ea litekanyetso tsohle tse fumanehang se tla behelloa ka thoko, "ho aha pokello e tla thusa ka ho qhoma ho matla le ho ts'ehetsa mekhatlo ea lithuso, mohlala ho enta baphaphathehi bao mohlomong ba seng joalo se na phihlello ".

Vaksine e loketseng e na le lintho tse ngata tseo e lokelang ho phela ka tsona. E tlameha ho ba bonolo. E tlameha ho hlahisa boits'ireletso bo matla le bo tšoarellang. E hloka sistimi e bonolo ea kabo ea sehatsetsi, mme baetsi ba eona ba hloka ho khona ho holisa tlhahiso kapele.

WHO, UNICEF le Medecins Sans Frontieres (MFS / Doctors Without Borders), ba se ntse ba na le mananeo a katleho a ho enta a teng lefatšeng ka bophara ka meaho e bitsoang "ketane e batang": literaka tse pholileng le lihatsetsi tsa letsatsi ho li hlokomela divaksine mochesong o nepahetseng ha u tloha fekthering ho ea tšimong.

Ho fana ka liente lefatšeng ka bophara "ho tla hloka lifofane tsa jumbo tse 8.000"
Empa ho eketsa ente e ncha motswako ho ka baka mathata a maholo a thepa bakeng sa ba seng ba ntse ba tobane le tikoloho e thata.

Meento hangata e hloka ho bolokoa ka sehatsetsing, hangata lipakeng tsa 2 ° C le 8 ° C.

Ha se phephetso e kholo haholo linaheng tse ngata tse tsoetseng pele, empa e ka ba "mosebetsi o moholo" moo meaho ea motlakase e fokolang le phepelo ea motlakase le sehatsetsi se sa tsitsang.

"Ho boloka liente ka har'a ketane e batang e se ntse e le e 'ngoe ea liqholotso tse kholo tse tobaneng le linaha mme sena se tla mpefatsoa ka ho hlahisoa ha ente e ncha," ho boletse Barbara Saitta, moeletsi oa bongaka oa MSF, ho BBC.

"O tla tlameha ho eketsa lisebelisoa tse ling tsa liketane tse batang, etsa bonnete ba hore o lula o na le mafura (ho tsamaisa lihatsetsi le lihatsetsi ha motlakase o le sieo) le ho li lokisa / ho li nkela sebaka ha li li roba le ho li isa moo o li hlokang."

AstraZeneca o khothalelitse hore vaksine ea bona e tla hloka ketane e batang khafetsa lipakeng tsa 2 ° C le 8 ° C.

Empa ho bonahala eka liente tse ling tsa mokhethoa li tla hloka polokelo ea ketane e batang haholo ho -60 ° C kapa tlase pele e ka hlapolloa le ho ajoa.

"Ho boloka vaksine ea Ebola e le -60 ° C kapa ho bata ho feta re ne re tlameha ho sebelisa lisebelisoa tse khethehileng tsa ketane e batang ho li boloka le ho li tsamaisa, hape re tlameha ho koetlisa basebetsi ho sebelisa lisebelisoa tsena tsohle tse ncha," ho boletse Barbara. Saitta.

Ho boetse ho na le potso ea batho ba shebiloeng. Mananeo a ente hangata a shebile bana, kahoo mekhatlo e tla hloka ho rera hore na e ka fihlela batho bao hangata e seng karolo ea lenaneo la ente joang.

Ha lefatše le ntse le emetse bo-ramahlale ho etsa karolo ea bona, mathata a mang a mangata a emetse. 'Me liente ha se tsona feela sebetsa se khahlano le coronavirus.

"Meento ha se eona feela tharollo," ho bolela Dr Simao oa WHO. U hloka ho hlahlojoa. O hloka mokhoa oa ho fokotsa ho shoa, ka hona o hloka kalafo mme o hloka vaksine.

"Ntle ho moo, o hloka ntho e ngoe le e ngoe e ngoe: ho its'oara sechabeng, ho qoba libaka tse petetsaneng joalo-joalo."