Қуръонро кӣ навиштааст ва кай?
Калимаҳои Қуръон вақте ки онҳо ба пайғамбари Муҳаммад ваҳй шуданд, аз ҷониби мусулмонони нахустин дар хотир гирифта шуда, аз ҷониби котибон сабт карда шуданд.
Таҳти роҳбарии Муҳаммад пайғамбар
Ҳангоме ки Қуръон нозил шуд, пайғамбари Муҳаммад чораҳои махсус андешид, то ин ки он навишта шудааст. Гарчанде ки худи пайғамбар Муҳаммад на хонда метавонист ва на менавишт, ӯ оятҳоро ба таври даҳонӣ менавишт ва ба китобдонҳо амр медод, ки ваҳйро дар ҳама гуна мавод дастрас кунанд: шохаҳои дарахт, сангҳо, чарм ва устухон. Пас китобдонон навиштаҳои худро ба Паёмбар мехонданд ва онҳоро барои хатогиҳо месанҷид. Бо ҳар як ояти нав нозил шудааст, Муҳаммад пайғамбар инчунин гуфт, ки ҷойгиркунии он дар доираи матнҳои афзоишёбанда.
Вақте ки пайғамбар Муҳаммад вафот кард, Қуръон пурра навишта шуда буд. Аммо, он дар шакли китоб набуд. Он дар дафтарҳо ва маводҳои мухталифе, ки дар ихтиёри саҳобаҳои паёмбар буданд, сабт шудааст.
Таҳти роҳбарии халиф Абу Бакр
Пас аз вафоти пайғамбар Муҳаммад тамоми Қуръон дар қалби мусулмонони қадим боқӣ монд. Садҳо пайғамбарони аввалини Паёмбар тамоми ваҳйро аз ёд карданд ва мусулмонон ҳар рӯз қисмҳои зиёди матнро аз ёд мехонданд. Бисёре аз мусулмонони аввал низ нусхаҳои шахсии Қуръон дар маводи мухталиф доштанд.
Даҳ сол пас аз ҳиҷр (632 милодӣ), дар ин ҷанги Ямама бисёре аз китобдонон ва парастандагони пешин кушта шуданд. Ҳангоме ки ҷомеа аз даст додани рафиқонашон мотам гирифт, онҳо инчунин дар бораи ҳифзи дарозмуддати Қуръони Карим изҳори нигаронӣ карданд. Бо дарк кардани он, ки суханони Худо бояд дар як ҷо ҷамъ карда шаванд ва риоя карда шавад, халиф Абу Бакр ба ҳамаи одамоне, ки саҳифаҳои Қуръон навишта буданд, амр дод, ки онҳоро дар як ҷо пур кунанд. Лоиҳа аз ҷониби яке аз калимаҳои калидии пайғамбари Муҳаммад Зайд ибни Сабит ташкил ва назорат карда шуд.
Раванди тартиб додани Қуръон аз ин саҳифаҳои гуногуни хаттӣ дар чаҳор марҳила сурат гирифт:
Зайд ибни Сабит ҳар як оятро бо хотираи худ тасдиқ кардааст.
Умар ибни Хаттоб ҳар оятро тасдиқ кардааст. Ҳардуи онҳо тамоми Қуръонро аз ёд карда буданд.
Ду шоҳиди боэътимод бояд шаҳодат медоданд, ки ин оятҳо дар ҳузури пайғамбари Муҳаммад навишта шудаанд.
Оятҳои навиштаҷоти тасдиқшуда бо коллексияи ҳамсафони дигар ҷамъ оварда шуданд.
Ин усули санҷиши салиб ва санҷиши беш аз як манбаъ бо эҳтиёт равона карда шудааст. Ҳадаф омода кардани ҳуҷҷати муташаккилона буд, ки тамоми ҷомеа метавонист дар сурати зарурат онро ҳамчун захира тафтиш, тасдиқ ва истифода кунад.
Ин матни пурраи Қуръон дар ихтиёри Абу Бакр буд ва сипас ба халифаи оянда Умар ибни Ал-Хаттоб супурда шуд. Пас аз маргаш, онҳо ба духтараш Ҳафса дода шуданд (вай ҳам бевазане аз пайғамбари Муҳаммад буд).
Таҳти роҳбарии халиф Усмон ибни Аффан
Вақте ки Ислом дар нимҷазираи Араб паҳн шуд, шумораи бештари одамон аз дини дур аз Форс ва Византия ба ислом ворид шуданд. Бисёре аз ин мусулмонони нав ба забони арабӣ набуданд ё аз талаффузи арабӣ аз қабилаҳои Макка ва Мадина каме фарқ мекарданд. Одамон дар бораи он, ки кадом гуфтаҳо дуруст буданд, баҳс карданд. Халифа Усмон ибни Аффан ӯҳдадор шуд, ки хондани Қуръон як талаффузи муқаррарӣ бошад.
Қадами аввал гирифтани қарз аз нусхаи аслии Қуръон аз Ҳафса буд. Ба кумитаи китобдонони мусулмони аввал супориш дода шуд, ки нусхаи аслро нусхабардорӣ кунанд ва пайдарҳамии бобҳоро (сура) таъмин кунанд. Вақте ки ин нусхаҳои комил ба анҷом расиданд, Усмон бин Аффан фармуд, ки ҳамаи матнҳои боқимонда нест карда шаванд, то ҳамаи нусхаҳои Қуръон дар скрипт якхела бошанд.
Ҳама Қуръони имрӯза, ки дар ҷаҳон мавҷуданд, бо нусхаи Усмонӣ, ки камтар аз бист сол пас аз марги пайғамбар Муҳаммад анҷом ёфтааст, якхелаанд.
Баъдтар, ба хатти арабӣ баъзе такмилотҳои хурд ворид карда шуданд (илова намудани нуқтаҳо ва тамғаҳои диакритикӣ) барои осон кардани хондани ғайр аз арабҳо. Бо вуҷуди ин, матни Қуръон боқӣ монд.