Umbhishobhi waseNigeria uthi i-Afrika kumele iyeke ukusola iWest ngezinkinga zayo

I-YAoundÉ, eCameroon - Ngemuva kombiko kaJuni 10 owenziwa yiNorway Refugee Council (NRC) ukuthi kutholakale izisulu eziyisishiyagalolunye kweziyishumi "ezedlula zonke emhlabeni" e-Afrika, umbhishobhi waseNigeria uxwayisa ngokumangalela Ntshonalanga ngalesi simo.

"Ukusola iWest ngokushiya i-Afrika kuyawubuza lo mbuzo, kepha kuyayithinta inhliziyo inkinga yethu e-Afrika, ukulindela kwethu ukuthi sizoqhubeka nokuba semadolweni ezizwe zasentshonalanga ukuze impilo yethu yonke igcotshwe futhiondliwe noma ngabe senqaba ukukhula noma mhlawumbe ukukopisha kwenza ukuba sikwazi ukukhula, ”kusho uMbhishobhi Matthew Kukah weSokoto.

“Ngabe abantu baseNtshonalanga bangasolwa kanjani budedengu lapho buyisisekelo sezimpi e-Afrika? Ucela umsolwa ukuthi abe ngummangalelwa, ”kusho uKukah.

Umbhishobhi ukhulume noCrux ngemuva kokushicilelwa kombiko we-NRC, oveza izindawo eziningi ezikhathazekile ezwenikazi lase-Afrika.

ICameroon - ebhekene nokusongelwa kathathu kokuvukelwa kombuso ngokwehlukana ezindaweni ezikhuluma isiNgisi entshonalanga, ukuvukelwa kweBoko Haram enyakatho kanye nokuhlasela kwababaleki baseCentral African empumalanga - kuphezulu ohlwini. IDemocratic Republic of the Congo, iBurkina Faso, iBurundi, iMali, iSouth Sudan, iNigeria, iCentral African Republic kanye neNiger nabo bakwenza lokho. IVenezuela ukuphela kwezwe okungelona ele-Afrika ohlwini.

UJan Egeland, unobhala-jikelele weNorway Refugee Council (NRC), uthe "izingqinamba ezinkulu ezimelelwa yizigidi zabantu abalekelelwa e-Afrika ziphinde zangabuswa kakhulu, azinakwa futhi zincishiswa umhlaba".

"Baphethwe wukukhubazeka kwezombusazwe nakwezepolitiki, imisebenzi yokusiza ababuthaka nokungabhekelwa ngabezindaba kabi. Yize bebhekene nenkinga yezimo eziphuthumayo, iSOS yabo icela usizo ukuthi ingezwa, ”eqhubeka.

Umbiko uthi lezi zinkinga ezenzeka kulawa mazwe kulindeleke ukuba zibe zimbi kakhulu ngo-2020, isimo esizothuthukisa ubhubhane lwe-coronavirus emhlabeni jikelele.

“I-COVID-19 isabalele e-Afrika yonkana futhi imiphakathi eminingi enganakwa kakhulu isivele ihlaselwe yisiphithiphithi somnotho ngalesi sifo. Sidinga ubumbano kule miphakathi ethintwe yizingxabano manje kunanini ngaphambili, ngakho-ke leli gciwane alingezi inhlekelele engabekezeleleki ezinkulungwaneni eziningi asebhekene nazo, "kusho u-Egeland.

Ngenkathi lo mbiko usola abanikeli ngokubeka phambili izingqinamba, mhlawumbe ngoba bengangeni ebalazweni labo, iKukah isola umhlangano wezwekazi kubaholi base-Afrika abangajwayele ukuzilungiselela ukubhekana nezinkinga.

“Ngicabanga ukuthi kufanele sizibuze ukuthi kungani abaholi bethu benganaki kangako ukwehluleka ukuthuthukisa izindlela zangaphakathi eziqinile zokuvikela abantu babo nokwakha izikhungo eziqinile namazwe. I-Afrika isenele usizi lwabantu abaningi abangalungele ukulungela ukuthola amandla, ngokuqonda okulinganiselwe ukuthi umhlaba usebenza kanjani kanye nabaholi okuthiwa bangabantu abaqhubekayo nokunakekela izintshisekelo zentshonalanga ngokuchithwa kwabantu babo imvuthuluka abondla ngayo yona nemindeni yabo, ”kusho umbhishobhi kuCrux.

"Ngakho-ke ngicabanga ukuthi akulungile okokuqala ukusola izwe laseNtshonalanga ngokungazinaki izingqinamba zase-Afrika, ikakhulukazi uma ezinye zalezi zinkinga zidalwa ukuhaha kwabaholi base-Afrika abaqhubeka nokuguqula amazwe abo abe ngawodaba lomuntu," kusho yena.

Ebheka iNigeria, uKukah uthe ingcebo yezwe "yaxhashazwa ngabakhethekile yaphenduka imingcwabo yezimali zabamnyama."

Ubuze ubuqiniso boMengameli waseNigeria u-Muhammadu Buhari ekulweni nengxabano eyodwa enkulu kunazo zonke eNigeria: impi ebhekene neBoko Haram, nokuyinto ethathe iminyaka engaphezu kweyishumi enyakatho-mpumalanga yezwe futhi yabangela izisulu ezingaphezu kuka-20.000 futhi ishiye ngaphezulu kuka-7 izigidi zabantu abadinga usizo losizo.

Abantu baseNigeria abangaphezu kwezigidi ezingama-200 bacishe bahlukaniswe ngokulinganayo phakathi kwamaKhristu namaSulumane, namaKhristu adla phambili eningizimu namaSulumane asenyakatho. Amazwe amaningana amaSulumane asebenzisa i-sharia, naphezu komthethosisekelo wezwe.

Umongameli okhona njengamanje ungumSulumane ozinikele futhi abaningi babagxeki bakhe bamsola ngokuthi uthanda abakholelwa kwezakwabo.

"Ngaphandle kukaMengameli neqembu lakhe, akekho ongachaza ukuthi sikuphi nokuthi siyaphi," kusho umbhishobhi.

Ugcizelele iqiniso lokuthi namhlanje, esikhundleni sokugcina iBoko Haram ibheke, "brigandage, ukuthumba kanye nezinye izinhlobo zodlame manje zidla zonke izifundazwe ezisenyakatho njengoba sikhuluma."

"Emasontweni amabili edlule nje, abantu abangama-74 babulawa futhi amadolobha abo acekelwa phansi eSokoto, inhliziyo yenhlokodolobha endala," kusho uKukah, ekhuluma ngombuso wamaSulumane owake wabusa le ndawo.

Ubuye wathi futhi akekho umKhristu obonakala ebamba iqhaza ezinhlelweni zokuthatha izinqumo zokuvikela izwe.

"Ukwenza isibonelo, namhlanje, abantu baseNigeria bacele ukungqubuzana ekusebenzeni kwezokuphepha eNigeria: ukungqubuzana okuzalwa kweqembu lamaSulumane elwela ukwenza iNigeria izwe lamaSulumani kulalwa uhulumeni oholwa ngumSulumane kanye neNordic njengoMongameli, kanye nongqongqoshe bezokuvikela, umeluleki wezokuphepha kuzwelonke, umphathi wezokufika, umhloli wamakhasimende, umqondisi wezokuphepha kombuso, umhloli wamaphoyisa jikelele, umphathi wamasosha nabasebenza emoyeni nabasenyakatho, ”egcizelela.

“Sonke singababukeli. Futhi, ngenkathi yonke imiphakathi ibhujisiwe futhi abantu ababalekelwa ngaphakathi bebhekene namakhulu ezinkulungwane, namuhla abantu baseNigeria bayaqhubeka nokubuza ukuthi umongameli uzokugada futhi avume kanjani ukwakhiwa kwamanyuvesi amabili emakhaya ezinduna zempi nabasebenzi bezempi? Ngakho-ke kunengqondo yini ukumangalela umphakathi wamazwe omhlaba? Ngabe ubamangalela ini? Kubuza uKukah.

Umbhishobhi wathi imiphumela yemigomo engaka ebekiwe iholele ekutheni "izwe linqotshwe".